Алаверди

Алаверди (арм. Ալավերդի) ― Арменияның солтүстік-шығысында Ереваннан 167 км қашықтықта орналасқан қала. 2010 жылдың мәліметімен халық саны — 16 400. Қала маңайында архитектіра ескерткіші — Санаин монастырі орналасқан. Қаладан Ванадзор-Тбилиси тас жолы және Алаверди станциясы бар темір жолы өтеді. Дебед өзенінің (Кура алабында) сол жағында орналасқан. Армениядағы мыс өнеркәсібінің байырғы орталығы.

Қала
Алаверди
арм. Ալավերդի
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	АрменияАрмения
Марз	Лори облысы
Мэр	Артавазд Варосян
Тарихы мен географиясы
Координаттары	41°05′42″ с. е. 44°39′21″ ш. б.41.09500° с. е. 44.65583° ш. б. / 41.09500; 44.65583
Алғашқы дерек	б.з.д. III ғ.
Бұрынғы атаулары	1935 жылға дейін - Манес
Қала статусы	1938
Жер аумағы	18 км²
Орталығының биiктігі	18 м
Уақыт белдеуі	UTC+4
Тұрғындары
Тұрғыны	16 400 адам (2010)
Ұлттық құрамы	армяндар, гректер
Конфессиялар	Армян Апостол шіркеуі
Этнохороним	алаверділіктер
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+374 (253)
Пошта индексі	1701―1708
alaverdi.am
Алаверди
Алаверди шекарасы

Тарихы

Б.з.д. III—II ғасырдың жазбаларында Алаверди алғашқы рет «Маниц Гом», «Манес» бекіністі қорғау деп аталады. ХІІІ г-дан бастап қала мыс өндіру орыны ретінде белгілі болады.

XVII ғасырдан бастап қала қазіргі Алаверди атын ежелгі көшпелі борчалу елінің атынан алады.

1930 жылға дейін қаланың аты "Аллаверды" деп аталатын. Баскаков 1979 ж. айтуы бойынша "Алла берді" деген түрік-араб сөздерінен құралған.

1770 жылы грек кешілер Алаверди және Шамлуга қалаларында мыс қорыту зауытын салады. 1795 жілі Аға Мохаммед-ханмен талқандалынған.

1801 ж. Алаверди Ресей империясының құрамына кіреді. 1887 жылы кен қазып шығару құқығы француздарға сатылған.

Мыс өнекәсібінің өркендеуіне Гюмри-Тбилиси темір жолы (1899) және Дебед гидроэлектро стансасының құруы (1909) қозғау салды.

1921 ж, Алавердиде кенес өкіметі орнатылды. 1938 ж. қала статусын алжы. 1957 ж. қалада ірі мыс -химиялық комбинаты салынды.

Халықы

Кестеде халық санының өзгеру динамикасы көрсетілген.

жыл	1831	1873	1926	1959	1970	1979	2001	2004	2005	2006	2007	2008
халық саны	24	748	4500	16 805	23 311	23 182	14 835	17 000	17 000	16 800	16 700	16 600

Жергілікті халықының көбісі - армяндар.

Алавердида туып-өскен атақты адамдар

• Александр Ерицян (1842—1902) - әйгілі тарихшы
• Аршак Газарян - еңбек қайраткері
• И. Хаджиев - Кенес одағы каһарманы
• Альберт Аслян - атақты суретші
• Анастас Иванович Микоян - 30-60 ж. кеңес одағы қайраткері
• Артём Иванович Микоян - атақты авиаконструктор т.б.

Туыстас қалалар

• Айос Иоаннис Рентис (Грекия) — 28.05.2007
• Кобулети (Грузия) — 01.10.2007

Фотогалерея

• 
  Қаланың жалпы көрінісі
• 
  Өзен жағасы
• 
  Қала панорамасы
• 
  Дебед өзені
• 
  Санаин көпірі
• 
  Мыс -химиялық комбинат
• 
  Темір жол вокзалы.
• 
  Киелі Григорий шіркеуі

Сыртқы сілтемелер

• http://www.armeniapedia.org

Дереккөздер

• “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998