Александр Кочетков

Александр Сергеевич Кочетков (12 мамыр, 1900, Лосиноостровкая, Ресей империясы — 1 мамыр, 1953, Мәскеу, РКФСР, КСРО) — орыс жазушысы мен аудармашысы.

Өмірбаяны

1917 жылы Лосиноостровиялық гимназияны аяқтаған. Мәскеу мемлекеттік университетінде филология факультетінде оқыған.

Өлең жазуды балалық шағында бастады. 17 жасынан бастап Вера Меркурьеваның шәкірті болды, уақыт өте келе Вячеслав Ивановпен танысып, жақындасты: «1921 жылы мен сүйкімді, сұлу және таңғажайып Кочетковті таныдым», — деп Иванов ақыры жазған. Кочетков тірісіндегі жалғыз өлеңдерді жариялауы «Золотая зурна» (Владикавказ, 1926) альманахында болған, пьесалары өмір сүрген кезде шыққан жоқ. Сондай-ақ Кочетков кеңінен батыс және шығыс тілдеріндегі прозалық, поэзиялық аудармашысы болып танылған.

Бүкілхалықтық даңқты Кочетковқа «Темекі сіңген пойыз туралы баллада» өлеңі алып келді, көбіне «Сүйіктілермен айырылыспандар» тармағымен танымал. 1932 жылы жазылған, бірақ тек 1966 жылы Кочетков өнерінің қажымас үгітшісі Л.Озеровтың «Поэзия күні» жинағында «Баллада...» туындысы 20-шы ғасырдың екінші бөлігінде "Тағдыр ирониясы, немесе жеңіл бумен" фильмы арқылы танымал болды. «Баллада»-ның тармағымен А.Володиннің пьесасы аталған, оның негізінде аттас фильм түсірілген. «Баллада ...» кездейсоқ құтқару әсерімен жазылған: 1932 жылдың күзінде әйелі Инна Григорьевна Прозрителевамен қоштасуды 3 күнге кейінге қалдыру үшін Кочетков Сочи-Мәскеу пойызына билет тапсырды және де Люблино Дачное станциясында апат болды. 36 адам қайтыс болды, ал 51 адам жарақат алды. Сот шешімімен келесі қызметкерлер кінәлі деп танылды. Олар:станция бастығы (атылды), станция кезекшісі (8 жыл түрмеге отырғызылды), күзетші (6 жылға бас бостандығынан айырылды), сигнал беруші (1 жылға сотталды). Мәскеуден Инна Григорьевна жіберген хаттың өзі де, осы өлең болған. «Баллада»-ның бірінші танымалдылық шыңы жарияламас бұрын бағындырылды: ҰОС кезінде оны жазып, жатқа айтып жүрген. Әдебиет сыншысы И.Кукулиннің пікірінше, «Баллада» соғыс кезінде «Мені күте» өлеңін жазған Константин Симоновқа үлгі болуы мүмкін. Кочетков көптеген шығармаларды аударған: «Жас баланың таңғажайып мүйізі» Арнима және Брентано (толықтай жарияланбаған), Бруно Франканың Сервантесе жайлы романы, Хафиздың өлеңдері, Анвариды, Фаррухиды, Унсариды, Эс-хабиб Вафаны, Антала Гидашты, Шиллерді, Корнельді, Расинды, Беранжені, грузиндік, литвалық, эстондық жазушыларды. Эпостарды аударуда қатысқан («Давид Сасунский», «Алпамыш», «Калевипоэг»). Кейбір пьесалардағы өлеңдер авторы «Коперник» (Мәскеу Планетариялық театры), «Ерікті фломандықтар» (С. Шервинскиймен бірге), «Надежда Дурова» (К. Липскеровпен бірге).

Жерленген жері

Кочетковтың күлі бар урна Донской зиратына жерленді (колумбарий 14, 84 бөлім). 2014 жылға қарай, жерлеуді Некрополия қоғамының мүшелері анықтаған кезде, урна әйнектің артында қирап қалды, «ақын Александр Сергеевич Кочетков» деген жазу әрең оқылды. Қазіргі кезде тауашада ақынның портреті мен оның ең танымал өлеңінің жолдары салынған тақта орнатылған.

Шығармалары

• Аяз. Балаларға арналған өлеңдер. — Л.: Радуга, 1927
• Кочетков А., Шервинский С. Ерікті фламандықтар: Пьеса 5 д. және 8 карт. Шарль де Костердің ойлары бойынша. — М.: Гослитиздат, 1937. — 156 с., 3 000 көш.
• Коперник: Драмал. поэма в 3 бөлімде, 9 көріністе прологпен, эпилогпен / кәсіп. К. Л. Баеваның қатысуы және матеиралы бойынша. — М.: Бас. и стеклогр. баспа «Искусство», 1938. — 131 с.
• Николай Коперник: Драм. поэма / Бас. және кіріспе. Л. Озеровтікі; [Ил.: Н. И. Калита]. — М.: Совет жазушысы, 1974. — 208 б.; портр. —10 000 көш.
• Кочетков А., Липскеров К. Надежда Дурова: 4 акттан тұратын пьеса. — М.—Л.: Музгиз, 1942. — 47 б. — .
• То же. М.—Л.: Искусство, 1942. — 103 б.
• Сүйіктілермен айырылспандар: Өлеңдер мен поэмалар / [Кіріспе. б. Л. Озеровтікі; Сур. В. Борисов]. — М.: Совет жазушысы, 1985. — 144 б. — 20 000 көш. *Мазмұны.: Лирика; Драм. новеллалары: Аделаида Граббе; Гомер басы; Андерсен мерекесі; Поэмалар: Жасөспірімдік; Таңертеннен кейін; Ақын туралы естелік; Ағаштар.

Аудармалары

●Вафа, Ахмет Эс-Хабиб. Бунт. / Ауд. үнді т. — М., 1931 ●Гидаш А. Венгрия қуануда. / Ауд. венгер тіл. — М.—Л., 1930, 1931 ●Гидаш А. Көтерілістегі Венгрия өлеңдерде. / Ауд. венгер т. — М., 1932 ●Вафа, Ахмет Эс-Хабиб. Дауыл алды. / Ауд. үнді. — М., 1933. ●Вафа, Ахмет Эс-Хабиб. Жаралар жанады. / Ауд. үнді. — М., 1933. ●Гидаш А. Жер қозғалады. / Ауд. венгер. — М., 1934 ●Гидаш А. Жұмыскер-авторға менің өнерпаздық тәжірибем. / Ауд. венгер. — М., 1935 ●Гидаш А. Жаңа өлеңдер. / Ауд.венгер. — М., 1935 ●Вафа, Ахмет Эс-Хабиб. Сықырлау. / Ауд. үнді. — М., 1936. ●Гидаш А. Жас мемлекет туралы өлеңдер. / Ауд. венгер. — М., 1936 ●Церетели А. Тамар Цбиери. / Ауд. грузин. — Тбилиси, 1948 ●Церетели А. Патара Кахи. / Ауд. грузин. — Тбилиси, 1949 ●Элляй. Чурумчуку. / Пер. с якутского. — Якутск, 1946; М.—Л., 1954.

Әдебиет

●Мацуев.Н Орыс совет жазушылары 1917-1967: Биографиялық сөздік үшін материалдар. — М.: Совет жазушысы, 1981. — б. 117. ●[Некролог] // Совет газетасы, —1953, №54.

Сілтемелер

• Л.Озеровтың өмірбаяндық очеркі Мұрағатталған 17 наурыздың 2013 жылы.
• Александр Кочетков барлық өлеңдері
• «Темекі сіңген пойыз туралы баллада» өлеңінің тексті
• Л.Озеровтың «Александр Кочетков» мақаласы
• Александр Кочетков(қолжетпейтін сілтеме)