Александр Селькирк

Александр Селькирк (ағылш. Alexander Selkirk, Selcraig, 1676 — 13 желтоқсан 1721) — шотланд теңізшісі. 1704-09 жылдары Тынық мұхитындағы Мас-а-Тьерра (1966 жылдан кейін Робинзон Крузо аталып кетті) аралында жалғыздан-жалғыз күн кешкен. Кейін Даниэль Дефоның "Робинзон Крузо" шығармасына арқау болған.

Александр Селькирк
Alexander Selkirk
Туған күні

1676 (1676)

Туған жері

Шотландия

Қайтыс болған күні

25 қаңтар 1721 (1721-01-25)

Қайтыс болған жері

Кейп Пост, Гана

Азаматтығы

 Шотландия

Қызметі

теңізші

Аралда өңдеу

Селькирк Шотландияда дүниеге келген. 1704 жылы кезекті теңіз саяхатында кеме капитанымен кикілжіңге келген 28 жасар Селькиркті кеме билігіндегілер сол аралға тастап кетеді. Баз бір мәліметтерде «ол кемені өз қалауымен тастап кетті» делінген, бұл мәліметтің жаны да бар болуы мүмкін, себебі Селькирк аралда қалып кеткенде оның қолында балта, күрек, мылтық секілді күн көруге қажетті құралдар болған. Қалай болғанда да, ұлыбританиялық бірбеткей теңізші өмірінің бес жылын сол аралда өткізген.

Бір қызығы, бұны аралға тастап кеткен «Сэнк Пор» кемесі апатқа ұшырап, ондағы адамдар түгелдей опат болған. Селькирк оны, әрине білген жоқ.

Теңізшілердің оған тастап кеткен азық-түлігі бір тәулікке ғана жеткен. Оның бақытына орай, бұл аралда жабайы ешкілер тіптен көп болады. Оқ-дәрісі жетерлік болғандықтан, ешкілерді атып алып, сойып жеп күнелткен. Алайда жалғыздыққа бой үйрету тіптен қиынға соғады. Құсадан өлуге шақ қалған байғұс өзіне талай мәрте қол жұмсамақ та болған екен.

Кеудеден жаны шықпаған соң, сүйретіліп төрт жыл да артта қалады. Бір күні аралға бір кеме келіп тоқтайды. «Аралдан кететін болдым» деп қуанғанымен, ол испандар кемесі болып шығады. Ол кезде Испания мен Англия бір-бірімен бітіспес дұшпан болғандықтан, Селькирк «кемедегілер мені өлтіріп кетер» деп олардан тығылып қалады.

1709 жылы 1 ақпан күні оны ағылшын кемесі аралдан алып кетеді. Кеме капитаны Вудс Роджерс мұны «Аралдың губернаторы» деп атаған екен...

Аңызға айналу өңдеу

Селькирк өте әңгімешіл кісі болған деседі. Оның аралда өткізген өмірі жайлы хикаялары ауыздан-ауызға тез тарайды. Газет беттерінде жарияланады. Кейін бұл аңыз-теңізші Даниэль Дефоның да құлағына жетеді.

Александр Селькирк 1721 жылы 45 жасында кезекті теңіз сапарында ауырып қайтыс болды.

1518 күн ғұмыры өткен Мас-а-Тьерра аралы кейін Селькирктің емес, жазушының ойдан шығарған кейіпкері Робинзон Крузоның атымен аталып кетеді.

Әдебиет өңдеу

  • Балод А. Злоключения знаменитых путешественников. Кто был Робинзон. — М.: Издательство «Вече», 2017. — 448с.
  • Р. Стиль. История удивительных приключений Александра Селькирка, потерпевшего кораблекрушение моряка.
  • Diana Souhami. Selkirk’s Island: The True and Strange Adventures of the Real Robinson Crusoe. Thorndike Press. Waterville, Maine. 2001.
  • The Life and Adventures of Alexander Selkirk by John Howell. Caven Press, 2010.
  • Marooned: The Strange but True Adventures of Alexander Selkirk, the Real Robinson Crusoe. Robert Kraske. Clarion Books. N.Y. 2005.
  • Woodes Rogers, A Cruising Voyage round the World.The Narrative Press,2004.
  • Bruce Selcraig. The Real Robinson Crusoe. — Smithsonian magazine, July 2005.

Дереккөздер өңдеу

Сілтемелер өңдеу