Алтынай Абдуахимқызы Асылмұратова

Алтына́й Абдуахи́мқызы Асылмұра́това (1961 жылы 1 қаңтарда Алматы қаласында туған) — балет әртісі және педагог, 1982-1999 жылдары Ленинградттың С.М. Киров атындағы опера және балет театры – Маринский театрының солисі, ағылшын Королдік балетінің (1989—1993) және Марсель балетінің прима-балеринасы (1995—1997); Ресей халық әртісі, РФ Мемлекеттік жүлдесінің лауреаты (2001). 2000-2013 жылдары А.Я. Ваганова атындағы Академиялық орыс балет театрының көркем жетекшісі, 2015 жылы — «Астана-опера» театрының балеттік труппасының көркем жетекші 2016 жылы — Қазақ хореография академиясының ректоры. Күйеуі – Константин Заклинский, балет әртісі және педагог.

Алтынай Абдуахимқызы Асылмұратова
Туған күні	1 қаңтар 1961 (58 жаста)
Туған жері	Алматы, Қазақ КСР, КСРО
Азаматтығы	КСРО → Ресей
Қызметі	Балет әртісі, балет педагогы. 1978 — қазіргі уақытқа дейін

Өмірбаяны

Алтынай Асылмұратова өнерлі отбасында дүниеге келген: оның ата-анасы және әжесі мен атасының өмірі балет өнерімен байланысты болған[1]. Ата-анасы Ленинград хореография училищесінің түлектері. Әкесі – Абдуахим Асылмұратов Қазақ КСР-ң еңбек сіңірген әртісі, Абай атындағы Қазақ мемлекеттік опера және балет театрының солисі болған, кейіннен – Алматы хореография училищесінің көркем жетекшісі болды. Атасы Алматы мемлекеттік консерваториясының бас балетмейстр болған, әкесі жағынан үлкен атасы Ресей империясының Мемлекеттік Думасының бірінші шақырылымының депутаты болған. Анасы, Галина Сидорова, Ленинград тумасы, оның ата-анасы 1920-30 жылдары эстрада бишілері. Ол училищені бітіргеннен кейін әскери адамға тұрмысқа шықты. Ұлы Отан соғысы кезінде ата-анасымен Алматы қаласына эвакуацияланады. Сол кезден бастап Абай атындағы опера және балет театрының балет группасының бишісі болды. Бірінші күйеуінен ажырасып, Абдуахим Асылмұратқа тұрмысқа шықты. Соғыстан кейін Алматыда қалды, бұл жерде қызы Алтынай дүниеге келді. Алтынайдың балалық шағы театр сахнасында өтті. Ол билегенді жақсы көретін, бірақ анасы мамандықтың қиындығын түсініп, қызын балет мектебіне бергісі келмеді. Алтынай Ленинградтағы хореография училищесіне әжесі мен атасының табандылығының арқасында түсті. Алтынай 1978 жылы Инна Зубковскийдің класы бойынша училищені бітіріп С.М. Киров атындағы Ленинград опера және балет театрының кардебалетіне қабылданады. 1980 жылдан 1990 жылға дейін осы театрдың солисі болды. (1987 жылы прима-балерина). Ол педагог-репетитор Ольга Моисеевамен жұмыс істеді. Сонымен қатар, 1989-1993 жылдары ағылшын Корольдік балетінің солисі, 1995-1997 жылдары Марсель ұлттық балетінің труппасында Ролан Петидің репертуарында биледі. 1994 жылы Париж Операсына шақырылып, онда Рудольф Нуреев «Баядерка» және «Лебединое озеро» балеттерінің бас партияларын сомдаған, белгілі бір уақыттан кейін осы труппамен өнер көрсетіп,атақты орыс балериналарының бірі болды [* 1].Асылмұратованың балеттегі жұптарының бірі Константин Заклинский, Фарух Рузиматов, Евгений Нефф, Игорь Зеленский, Махар Вазиев (Петербург), Ирек Мухамедов (Лондон), Ян Брекс (Марсель).

• 1999 жылы Мариинский театрында қойылған Ролан Петидің балетінің Кармен партиясын орындаған үшін Петербург театрының «Алтын софит» премия алды. Сол жылы мансабының шарықтап тұрған шағында сахнаны тастап, өзі білім алған мектебі – А.Я. Ваганованың Орыс балет академиясында педагогикалық қызметпен айналысады. 2000 жылы Ваганова Академиясының педагогика факультетін бітіреді. 2000 жылдан бастап сол академияның бірінші проректор және көркем жетекшілік қызметтерді атқарады. Кейінрек профессор атағын алды.
• Екі мәрте (2002 және 2012 жылдары) «Бенуа танца» премиясының әділқазы алқасының мүшесі болды. 2003 жылы халықаралық «Приз Лозанны» (Швейцария) конкурсының қазылар алқасының мүшесі болды, бірнеше рет Dance Open (Санкт-Петербург) балет фестивалінің қазылар алқасының мүшесі болған. 2013 жылы желтоқсан айында Мәдениет Министрлігінің бұйрығымен А.Я. Ваганова атындағы Академиясының ректор міндетін атқарушы Николай Цискридзені тағайындауына байланысты Асылмұратова өз орнынан кетті: 4 қараша 2013 жылы Академияның басшылығына Николая Цискаридзе келіуіне байланысты академия көркемдік жетекшілік балерина Ульяна Лопаткинаның басшылығына өтетіні туралы ақпарат тараған. Осыған байланысты академияның педагог ұжымы мен Маринский театрының балет әртістері Мәдениет Министрлігіне Николай Цискридзе мен Ульяна Лопаткинаны тағайындау туралы бұйрықты қайта қарап, мектептің көркем жетекшілігіне Алтынай Асылмұратованың қайта тағайындауын талап етті. Мәдениет Министрлігі талап хатқа байланысты Алтынаймен келісім-шартты ары қарай созатындықтарын жариялады, бірақ желтоқсан айының басында Алтынай өз еркімен жұмыстан шыққан, шығу себептерін ашық жарияламаған.[5].
• Одан кейні Алтынай бірден Михайловский театрына шақырту алады, ол жерде 2013 жылдың 13 желтоқсанынан 2014 жылдың наурыз айына дейін балет бойынша бас директордың кеңесшісі болды. 2015 жылы Қазақстандағы «Опера Астана» мемлекеттік опера және балет театрына шақырту алады – басында педагог дайындаушы және хореограф-қойылымшы, одан кейін – балеттік труппаның көркем жетекшісі (16 наурыздан бастап)[9].29 тамыз 2016 жылы Қазақ Ұлттық хореография академиясының (Астана) ректоры болып тағайындалды.[10].

Отбасы

Алтынайдың күйеуі Константин Заклинский С.М. Киров атындағы опера және балет театрының солисі, Алтынайдың бүкіл шығармашылық қызметінің барлық кезеңінде оның сахналық серіктесі болды. Олардың қызы Анастасия 2013 жылы А.Я. Ваганова атындағы Орыс балет академиясын бітіріп Мариинский театрының труппасына қабылданды. 2016 жылдан бастап Опера Астана (Қазақстан) балет труппасының солисі.

Шығармашылығы

Алтынай Асылмұратқызы — лирикалық-драмалық ролдерді сомдайтын балерина, оның би қимылдары өте әдемі және мәнерлі актерлық ойындарға толы. Асылмұратова ескі балеттің таза стилі мен қазіргі кездегі хореографияның еркіндігін көрсетуге қабілетті балерина. Ол ескі гравюрадан шыққан бейненіде және сән журналы мұқабаларындағы қыздардың да бейнесінде кейіпкері бола алады. Асылмұратова өте нәзік, оның әлемі мейірімге толы әрі ашық және жарқын.

Репертуарлары

С.М. Киров атындағы опера және балет театрының / Мариинский театры

• Сирения феясы, Батылдық феясы, Аврора ханшайымы, Мариус Петиптің «Ұйқыдағы ару» Константин Сергеевтің редакциялығымен
• 1984 — Асият*, «Асият» Олег Виноградов
• 1988 — Мария Магдалина*, «Проба» А. Фодор, музыкасын жазған Г. Прессер
• Джордж Баланчин «Тема с вариациями» солисі
• 18 наурыз 1992 — 1-ші дуэт*, Джером Роббинс «В ночи» (партнёры — Константин Заклинский)
• 28 қаңтар 1992 — «Увядающие листья» Энтони Тюдор
• Манон*, «Манон» Кеннет Макмиллан
• 1998 — Кармен*, «Кармен» Ролан Пети (дон Хосе — Ислом Баймурадов)
• Одетта и Одиллия, «Лебединое озеро» Мариус Петип және Лев Иванов, Константин Сергеевтің редакциялығы
• Шырын, Мехмене Бану, «Махабат туралы аңыз» Юрий Григорович
• Китри, «Дон Кихот» Мариус Петип Александр Горский редакциясы (Базиль — Марат Даукаев)
• Никия, «Баядерка» Мариус Петип Владимир Пономарёв и Вахтанг Чабукиани редакциясы
• Эгина, «Спартак» Юрий Григорович
• Мариус Петип Медора, «Корсар» Петр Гусевтің редакциясы
• Зарема, «Бахчисарайский фонтан» Ростислав Захаров
• Джульетта, «Ромео и Джульетта» Леонид Лавровский
• Сильфида, «Сильфида» Август Бурнонвил, Эльза-Мариана фон Розеннің редакциясы
• Маша, «Щелкунчик» Василий Вайнонен
• Терпсихора, «Аполлон Мусагет» Джордж Баланчин
• Зобеида, «Шехеразада» Михаила Фокина
• Клеманс (Генриетта?), Раймонда, «Раймонда» Мариус Петип Константин Сергеевтің редакциясы
• Мазурка, 7-і вальс, «Шопениана» Михаил Фокин
• Нестан-Дареджан, «Витязь в тигровой шкуре» Олег Виноградов
• па де де I акта, Жизель, Жана Коралли және Жюля Перро «Жизель» Мариус Петип редакциясы
• «Хованщина» парсылық, операдағы парсылардың биі
• «Па-де-катр» Антон Долин
• «Лебедь» Михаил Фокин
• «Призрачный бал» Дмитрий Брянцев

(*) —Мариинский театрының сахнасындағы спектакль премерасы

Королдік балет, Лондон

• Жизель, «Жизель»
• Одетта и Одиллия, «Лебединое озеро»
• Никия, «Баядерка» Наталия Макарова редакциясы
• Раймонда, «Раймонда» Рудольф Нуреев редакциясы
• Наталья Петровна, «Месяц в деревне[en]» Фредерика Аштона
• Манон, «Манон» Кеннет Макмиллан
• Джульетта, «Ромео и Джульетта[en]» Кеннет Макмиллан

Париж халықаралық операсы

• Никия, «Баядерка» Рудольф Нуреев редакциясы
• Одетта және Одиллия, «Лебединое озеро» Рудольф Нуреев редакциясы

Марсель балеті

• Сванильда, «Коппелия»
• Кармен, «Кармен»
• «Шери» (Франсис Пуленка музыкасына)
• «Арлезианка»
• «Чаплин танцует с нами»
• «Гепард»
• «Моя Павлова»

Фильмография

• 1982 — Backstage at the Kirov («За кулисами Кировского театра»), деректі фильм
• «Чёрный снег»
• 1988 — Клеопатра, «Египет түндері»
• 1988 — Ева, «Гран па в белую ночь» (Морис Бежардың балетіндегі дуэт «Гелиогабал», Адам – Фарух Рузиматов)

Танымалдылығы

• 1983 — РСФСР еңбек сіңірген әртісі
• 1998 — «Балтика» театр сыйлығының лауреаты
• 1999 — «Алтын софит» театр премиясының лауреаты (Ролан Петидің балетіндегі Кармен партиясын орындағаны үшін).
• 2001 — Ресей Федерациясының халық әртісі
• 2001 — Ресей Федерациясының әдебиет және өнер саласындағы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты
• 2013 — Достық Ордені (15 қараша 2013 жыл) — отандық мәдениет пен өнерді дамытуға қосқан үлкен үлесі және көпжылдық қажырлы қызметі үшін [12]
• 2016 — Парасат Ордені (Қазахстан)[13]