Алып сколопендра

Алып сколопендра
	;
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Жануарлар;
Жамағаты:	Буынаяқтылар;
Кіші жамағаты:	Myriapoda;
Табы:	Chilopoda;
Сабы:	Сколопендра тәрізділер;
Тұқымдасы:	Сколопендралар;
Тегі:	Сколопендра;
Түрі:	S. gigantea;
Екі-есімді атауы
	Scolopendra gigantea; Linnaeus, 1758

Алып сколопендра^[1] (лат. Scolopendra gigantea) - Буынаяқтылардың Сколопендралар тұқымдасының биологиялық түрі.

Таралуы өңдеу

Солтүстік және Оңтүстік Америкада, Ямайка мен Тринидад елдерінде өмір сүреді.

Сипаттамасы өңдеу

Оның ұзындығы 26 сантиметрге дейін жетеді. Қырықаяқтар тіпті тышқан, бақа, құс, кесіртке секілді жануарларға шабуыл жасай береді екен. Олар улы болып келгендіктен қауіпті жануар түріне жатады. Әсіресе, ұрғашы қырықаяқтардың уы күштірек. Сколопендра адамды шағып алған жағдайда адамның аман қалуы екіталай.

Оның ағзасы 21-23 бөліктен тұрады. Негізгі түсі – қоңыр немесе қызғылт-сары. Әр бөлікте сары түстен тұратын жұп аяқтар бар. Қырықаяқтың артқы аяқтары жүн секілді қылтанақтармен қапталған, ол жерге жақсы бекініп жүру үшін керек. Оның жұп аяқ буындары уақыт өте келе аяқ қабыршағына айналған. Улы желбезектер тап сол аяқ қабыршақтарында орналасқан.

Сколопендра өз қорегін алдыңғы аяқтарымен ұстайды. Қорегін қолға түсіргенде улы қабыршақтарымен құрбанын шағып өлтіреді. Қорегі жан тапсырғаннан кейін қабыршақтарында орналасқан ферменттерімен азығын қорыта бастайды.

Алып сколопендраның уының құрамы өңдеу

Алып сколопендраның уының құрамында: лецитин, гиалуронидаза, ацетихолин, гистамин, серотонин, термолизин секілді улы химиялық заттар бар. Мұндай у түрі төменгі температурада күштілігін жақсы сақтайды. Алайда жоғары градуста улылық қасиетін жоғалтады. Сколопендра адамды шағып алатын болса, шаққан жері ісініп, қызарып қатты ауырады. Ауру белгілері тек бірнеше сағатқа қана созылады, бірақ ұрғашы қырықаяқ шағатын болса, онда ауру бірнеше күндерге ұласып кетеді. Ондай жағдайда адамдардың басы ауырып, дене қызуы көтеріледі.

Дереккөздер өңдеу

↑ Жизнь животных. Том 3. Членистоногие: трилобиты, хелицеровые, трахейнодышащие. Онихофоры / под ред. М. С. Гилярова, Ф. Н. Правдина, гл. ред. В. Е. Соколов. — 2-е изд. — М.: Просвещение, 1984. — С. 117—118. — 463 с.

[1] Жизнь животных. Том 3. Членистоногие: трилобиты, хелицеровые, трахейнодышащие. Онихофоры / под ред. М. С. Гилярова, Ф. Н. Правдина, гл. ред. В. Е. Соколов. — 2-е изд. — М.: Просвещение, 1984. — С. 117—118. — 463 с.

[1]