Альпі термопсисі
Альпі термопсисі (лат. Thermopsis alpina) - Бұршақ тұқымдасының тентекмия тегінің биологиялық түрі[1]
| Альпі термопсисі | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||
| Thermopsis alpina (Pall.) Ledeb. |
Таралуы өңдеу
Қазақстандық төрт түрдің ішіндегі Алтайда және оңтүстік таулар Саур және Тарбағатайдан, солтүстік Тянь-Шань және Қырғыз Алатауына дейінгі аралықта кеңінен тараған.
Тастақты беткейлерде және шалғындықтарда, өзен аңғараларында, ортаңғы белдеуден өсімдіктер таралуының жоғарғы шегіне дейінгі (4500 м теңіз деңгейінен) аралықтағы қылқан жапырақты орман алаңқайларында өседі.
Сипаттамасы өңдеу
Онша биік емес (30 - 40см-ге дейін ) көпжылдық шөптес өсімдік, ұзын тамырсабақты және бірнеше қабырғалы түк басқан сабақтарымен.
Жапырақтары қысқа сағақты. Барынша ірі ( ұзындығы 4 см-ге дейін, ені 2 см ) эллипс тәрізді үш тақталы жапырақшалардан тұрады. Гүлшоғыры - қалың емес, сабақтың ұш жағына орналасқан шашақ.
Гүлдері қарама-қарсы немесе шоғырлана орныққан және жапырақтарға ұқсас ірі гүлжапырақшаларымен. Тостағаншасы түтікті-қоңыраулы, түп жағы қапқа ұқсас үрме, ал бас жағында бес жіңішке үш бұрышты тістері бар. Гүлдері ашық - сары, құрылысы бұршақ тұқымдастарға тән. Жалау ірі және кең (ұзындығы 3 см, ені 2 см-ге дейін ),онша терең емес ойығы ұш жағында, қанаты жалаудың бойының ұзындығындай, қайықшасы аздап қысқа. Термопсис жаздың ортасында маусым-шілдеде гүлдейді, тамызда жеміс салады.
Жемістері кең (2 см-ге дейін) таспа тәрізді бұршақтар, үштен-алтыға дейін қоңырлау тұқымдары бар.
Өсімдік түгелімен улы, мал жеген жағдайда қатты уланады.
Пайдалануы өңдеу
Тамыры, жер үсті бөліші және тұқымы медицинада кеңінен қолданылады. Олар қақырық түсіруге, кеуде тыныс жолдары ауруларына тұмау, өкпе қабынуына ем ретінде пайдаланылады. Тұқымынан жасалған препараттар қатты уланған немесе операциядан кейін және сынған кезде тыныс алуды қайта қалпына келтіру үшін қолданылады. Шөбінен жасалатын құрғақ ұнтақпен малдың жарасын емдейді, ал Бурятияда ұсақталған тұқымымен тышқандар мен атжалмандарды уландырады [2].
Дереккөздер өңдеу
- ↑ [1] Мұрағатталған 10 ақпанның 2015 жылы.Thermopsis alpina (Pall.) Ledeb. Описание таксона
- ↑ "Қазақстанның өсімдіктер әлемі" энциклопедиясы. Алматы: Алматыкітап баспасы, 2008.
Сыртқы сілтемелер өңдеу
- Thermopsis alpina (Pall.) Ledeb. Мұрағатталған 10 ақпанның 2015 жылы.