Алқа (коллегия)

Алқа  — коллегия (латынша collegіum — әріптестер) — 1. әкімшілік немесе кеңесші органдарға мүше адамдар тобы. 2. Ежелгі Римде ортақ мамандық, діни наным және т.б. бойынша біріккен адамдардың одағы; кәсіпшілік, діни, рәсімдік Алқалар (коллегиялар) болған; 3. Ресейде І Петрдің кезінде “приказдар” деп аталатын органдардың орнына құрылған және 19 ғасырдың басында министрліктердің енуіне байланысты жойылған орталық басқару органдарының атауы; 4. ертедегі қазақтар ұғымында Алқа атауы белгілі бір мәселені “алқа-қотан отырып”, мәжіліс құрып, кеңесіп отырып шешу мағынасын білдірген. "Алқа" - ұлтжанды қазақ жазушыларының шығармашылық ұйымы. Қазан төңкерісінен кейін көркем әдебиеттен де таптық принципті талап ете бастаған кезде қазақ каламгерлерінің оған қарсылық, балама бағыт ретінде құрмақшы болған шығармашылық ұйымының бағдарламасын М.Жұмабаев бастаған алашшыл ақын-жазушылар 1924 ж. дайындап, сол кездегі көрнекті қаламгерлерге қолдан көшіріп 16 данасын пікір білу мақсатымен тараткан. "Алқаньң" бағдарламасын Ә.Бөкейханов, А.Вайгерсынов. М.Әуезов, С.Сәдуақасов, С.Қожанов, С.Денентаев, Ж.Тілеуұлы, Е.Омаров, Е.Алдәңіров, Ж.Сәрсенбіұлы т.б. қазақ зиялылары, мәдениет әдебиет қайраткерлері қолдаған. Сәдуақасұлы бағдарламаны "Еңбекші қазақ" газетіне жарияламақшы да болады. Бірақ РКП ОК-ның 1925 ж. 18 маусымдағы "Партияның көркем әдебиет саласындағы саясат туралы" қаулысы негізінде Ресей пролетариат жазушыларының қауымдастығы құрылып, оның жергілікті жердегі бөлімшесі ретінде 1925 ж. 12 шілдесінен Қазақстан пролетариат жазушыларының ассоциациясы (ҚазАПП) жұмыс істей бастады да "Алқаға" қатысы бар ақын-жазушылар "ұлтшыл" ретінде қуғынға ұшырады. Сөйтіп "Алқаның" шығармашылық ұйым ретінде құрылып, жұмыс жасауына мүмкіндіктер берілмеді. Қолжазба күйінде сақталып қалған "Алқаның" бағдарламасы "Әдебиетіміз", "Бұл күнге дейін төңкеріс һәм әдебиетіміз", Әдебиеттің жалпы заңы", "Марксшілдік һәм әдебиет. Не жазуға" деген негізгі бес бөлімнен тұрады. "Табалдырық" аталған кіріспесі "Қазақ әдебиеті тоғыз жолдың торабында тұр. Артында бір жол, алдында мың жол" - деген жолдармен басталады да қазақ әдебиеті қандай жолмен дамуы керек деген сауалға жауап іздейді. "Қазақ әдебиетінің алыбы Абайдың" ақындығын аса жоғары бағалап, қазақ әдебиеті өзінен үлгі алатын дәрежеге жеткен жоқ деген сияқты солақай пікірлерді теріске шығарады. Төңкерістің қазақ даласына сырттан әкелінгендігі, сол себепті де қазақ әдебиетінің төңкерісті жырлауынша негіздің жоқтығы "ұлттық әдебиет өз соқпағымен жүру керектігі" айқын айтылды. "Алқаның" алған бағытының өміршең болғандығы ұлттық әдебиетіміздің даму тәжірибелерінен көрініп отыр.

• Интернет форумды да кейде алқа дейді.

Дереккөздер

Қазақ энциклопедиясы