Ампула

Ампула - актердің өз бойындағы табиғи ерекшелігіне қарай әртүрлі рөлдерге мамандануы. . Ампуланың алғашқы бастамалары көне заманғы театрда (актердің трагедиялық, комедиялық және рөлдердің протагонист, девтерагонист, тритагонист болып бөлінуі болған.

Орта ғасыр театрында да осындай жікке бөлінуі кездеседі. Италияның "Дель арте" комедиясында белгілі бір сахналық типті (Панта- лоне,Смеральдина, Арлекин т.б.) орындауға бейімделген актерлер ампуланың онан әрі қалыптасуына ықпал жасады. Ампуланың тұрақтылығын жасаған - француздың 17 ғ-дағы юлассикалык театры.

Мұнда "король", "жауыз" т.б. болып жіктеледі. Ампуланың осылай жіктелуі 18 ғ-дағы еуропалық театрларға да енеді. Ресейде ампуланың арнайы жарлықпен енгізілген. 20 ғ-дың басына дейін Ресейде ампуланың (герой, комик, фат т.б.) жікке бөлінген түрлері кең етек алған. Бірқатар шығыс елдері театрында орындаушылық дәстүрдің ұрпақтан-ұрпаққа ауысып отыруы тұрақты амплуалық жүйені туғызып қалыптастырды.

Ампуланы жапонның Кабуки театрында 8, Қытайдың дәстүрлі театрында 5, үнді халық театрында 12 түрге бөлінеді. Театр өнерінің белгілі бір даму кезеңінде ампулаға болу актердің қайсыбір рөлдерді ойнауға бейімделуіне, орындаушлық шеберліктің жетілуіне септігін тигізді. Бертін келе ампула актер өнерінде машықтық тудыра бастады. Реалистік драматургия мен көркем сахналық өнердің тууы ампуланың жүйелеріне мықтап соққы берді.