Амур көпірі

	Амур көпірі
	Координаталары: 48°29′12″ с. е. 35°01′37″ ш. б. / 48.48667° с. е. 35.02694° ш. б. (G) (O) (Я)
Ресми атауы	укр. Амурський міст
Қолдану аясы	автокөлік, темір жол
Қиып өтеді	Днепр
Орналасқан жері	Днепр, Украина
Құрылым
Жалпы ұзындығы	1395 м
Көпір ені	15,5 м
Эксплуатация
Құрылыстың басталуы	1881
Құрылыстың аяқталуы	1884
Ашылуы	18 мамыр 1884 жыл
	Амур көпірі Ортаққорда Координаттар: 48°29′12″ с. е. 35°01′37″ ш. б. / 48.48667° с. е. 35.02694° ш. б. (G) (O) (Я)

Амур көпірі немесе Ескі көпір (укр. Амурський міст) — Украинаның Днепр қаласындағы Днепр арқылы өтетін аралас автомобиль-темір жол көпірі. Қаланың Орталық және Амур-Нижнепровск аудандарын байланыстырады. «Амур» көпірінің атауы Днепропетровскінің сол жағалауында орналасқан Амур ауданының атымен аталған.

Тарихы

Амур көпірі 1884 жылы Н.А.Белелюбскийдің жобасы бойынша салынған. 1889 жылы Парижде өткен Дүниежүзілік көрмеде Днепр өзені арқылы өтетін Екатеринослав көпірі ең жоғары марапат – алтын медаль алды. Көпірдің салтанатты ашылуы 1884 жылы 18 мамырда өтті. Сол кездің өзінде көпір екі деңгейлі болды: төменгі қабатта бір жолды теміржол, жоғарғы қабатта жаяу жүргіншілер мен арбаларға арналған жол (кейінірек автомобильдер) болды. Көпірдің өлшемдері: металл аралықтардың ұзындығы - 1,3 км, жалпы ұзындығы- 2,4 км.^[1]

20 ғасырдың басына қарай көпірдің өткізу қабілеті тәулігіне 90 пойыз болды. Негізгі жүктері руда, көмір және металл болды. Пойыздар көпір арқылы Харьков, Курск, Мәскеу, Санкт-Петербург, Ростов, Мариуполь, Қырым және Кавказ қалаларына өтті. Теміржол көпірі мен теміржолдың пайда болуымен Екатеринослав провинциялық қаладан ірі сауда және өнеркәсіп орталығына айналды.^[2]

1914 жылы көпірдің тірек құрылымдары алғаш рет айтарлықтай күшейтілді. Көпір үш рет қирады, алғаш рет оны 1919 жылы қаладан шығып бара жатқанда Махновшылар жарып жіберді (аралық ферманы), ал екіншісі айтарлықтай шығынға ұшырады. 1920 жылы 5 мамырда Латвия дивизиясының атқыштары, 23-ші темір жол дивизиясының Қызыл Армия жауынгерлері және Брянск жергілікті зауыттар жұмысшыларының қатысуымен көпірдің жарылған екі аралығы қалпына келтірілді.

1924 жылы Днепр көпірінің қалпына келтірілген аралығы аяқталып, ал 1925 жылы олар толығымен қабылданды. 1934 - 1938 жылдары көпір қайта жөнделді: аралықтар күшейтілді, жол сызығы кеңейтілді, трамвай жолы төселді және 1935 жылы трамвай іске қосылды, айтарлықтай биіктіктегі кемелер астынан өткен кезде аралықты тік көтеруге арналған құрылғылар орнатылды.

Ұлы Отан соғысы кезінде, 1941 жылы 20 тамызда оң жағалаудан шыққан соңғы тұрғындар миналанған көпірден өтті. Қызыл Армияның саперлері көпірдің аралық көтергішін жарып жіберді. Бұл Н.А.Белелюбский көпірінің екінші рет қирауы болды. Көтергіштер аралығы жарылған кезде көпірдің темір жол бөлігі қирап, трамвай мен автомобиль бөлігі жанып кетті. 1942 жылы жаздың аяғында неміс басқыншылары жарылған темір жол бөлігін қалпына келтірді. Қаладан шегініп бара жатқанда неміс фашистері Амур көпірін жарып жіберіп 11 аралығы мен 11 тіректі жойып жіберді.

1950 – 1955 жылдар – жаңа жоба бойынша жаңа Амур көпірі құрылысының үшінші, негізгі кезеңі басталды. 1955 жылы 2 қаңтарда А.И.Кулиш пен В.Н.Косяктың айтуы бойынша жаңа Амур көпірінен өтуге рұқсат етілді. 11 қаңтарда «Сталинская магистраль» газетінің хабарлауынша, оның бойымен пойыздар жүре бастады. Жаңа Амур көпірінің жол бөлігі 1955 жылы салынды. Сол жылы жаңа көпірден трамвайлар өте бастады, ал 1956 жылы ол арқылы алғаш рет троллейбус қозғалысы ашылды.^[3]

1977 жылы екі қабатты көпірдің жанынан екінші бір қабатты темір жол көпірі салынды. Бүгінде Амур көпірі Ескі көпір деп те аталады, өйткені 1966 жылы қала орталығын сол жағалау бөлігімен байланыстыратын Орталық (Жаңа) көпір пайдалануға берілді.^[4]

2022 жылдың 4 мамырында Ресей Қарулы Күштері көпірге зымырандық соққы берді, нәтижесінде көпір қаланың көлік желісінің жұмысына әсер етпеген.^[5]