Түркістан (қала): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Мазмұны өшірілді Content added
ш →Қала туралы: clean up, replaced: Монғолия → Моңғолия using AWB |
Arystanbek (талқылау | үлесі) (ProveIt арқылы өңдеді) |
||
10-жол:
|елтаңба ені = 100
|ту ені =
|lat_dir =N |lat_deg =43 |lat_min =18 |lat_sec = 00
|lon_dir =E |lon_deg =68 |lon_min =14 |lon_sec = 37
|CoordAddon = |type:city(150000)_region:KZ
|CoordScale =
|ел картасы =
27-жол:
|мекені =
|кестедегі мекен =
|ішкі бөлінісі = Ауыл округтерінің саны: 11 Елді-мекендерінің саны: 35<ref name="Оңтүстік Қазақстан облысы Әкімдігінің ресми сайты"/>
|әкімі = Әшірбеков Бақытжан Айдарханұлы<ref name="Оңтүстік Қазақстан облысы Әкімдігінің ресми сайты"/>
|құрылған уақыты = Б.з. 500 жыл
|алғашқы дерек =
|бұрынғы атаулары = Йасы, Шағбар
|статус алуы = 500
|жер аумағы = 7,4 мың км<sup>2</sup><ref name="Оңтүстік Қазақстан облысы Әкімдігінің ресми сайты"/>
|биiктiктiң түрi =
|орталығының биiктігі =
|климаты = қатаң континетті
|тұрғыны =
|санақ жылы = 2011
|тығыздығы =
|шоғырлануы =
|ұлттық құрамы = [[Қазақтар]] − 52,5%, [[өзбектер]] − 45,2%, басқа ұлттар − 2,3%<ref name="Оңтүстік Қазақстан облысы Әкімдігінің ресми сайты">{{cite web | url=http://www.ontustik.gov.kz/gw/akimat-kala-turkistan | title=Түркістан қаласы бойынша қысқаша негізгі мәлімет | publisher=Оңтүстік Қазақстан облысы Әкімдігінің ресми сайты | date=2013-09-19 | accessdate=2014-08-22}}</ref>
|конфессионалдық құрамы =
|этнохороним = түркістандықтар
|телефон коды = 72533
|пошта индексі =
|пошта индекстері =
50-жол:
|идентификатор түрі =
|сандық идентификаторы =
|ортаққордағы санаты = Hazrat-e Turkestan
|сайты = http://turakimat.kz
|сайт тілі = kk
65-жол:
}}
'''Түркістан''' ({{lang-kk|<big>'''تركستان'''</big>}}) — [[Қазақстан]]дағы қала. <ref name="source1">Қазақ Энциклопедиясы</ref>. Облыс орталығына дейінгі қашықтық: 225 км<ref name="Оңтүстік Қазақстан облысы Әкімдігінің ресми сайты"/>. Түркістан – V-VІ ғасырларда іргетасы қаланған. [[Есім хан]]нан бастау алып, XІV-ХVIIІ ғасырларда [[Қазақ хандығы]]ның астанасы болған. Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан. ХІV ғасырда [[Ақсақ Темір]] іргетасын қалаған [[Қожа Ахмет Иасауи]] кесенесі бар. Бұл қалада Қожа Ахмет Иасауи өзінің уағызшылық қызметін жүргізген. Кесене аумағында Қаз дауысты [[Қазыбек би]], [[Абылай хан]], Есім хан, [[Хақназар хан]], [[Тәуке хан]], Қанжығалы қарт [[Бөгенбай батыр]] тағы басқалар жерленген
Қаланың іргетасы біздің заманымыздың
1-мыңжылдыктың бас кезінде каланған. Археологтар Түркістан қаласының тарихы тереңде жатқанын дәлелдеп отыр. Түркістан қаласының айналасындағы аймақта тас дәуірі ескерт¬кіштері — Шоқтас, Қошқорған бұл өңірде әуелгі адам кем дегенде 550 мың жыл бұрын мекен еткенін көрсетеді. Біздің заманымыздан бұрынғы 1-мыңжылдықтан Түркістан қаласы төңірегінде Қазақстанның басқа да өңіріндегідей Андронов мәдениетін жасаушылар тұрған. Түркістанның ежелгі аты — Ясы. Архео¬логтар ертедегі Ясының орны қазіргі Күлтөбеге сәйкес келетінін дәлелдеп отыр. 7—12 ғасырлар- да Түркістан төңірегі Шауғар өңірі атанған. Бұл өңір Түрік қағанатына қарады. 9 ғасырда қарлұқтар мен оғыздардың қол астында болды. Бұл өңірге 809-819 жылы аралығында Хорасан билеушісі [[әл-Манун]], 10 ғасырдың соңында саманилік билеуші [[Наср]] жаулаушылық жорықтар жасаған. 12 ғасырдың 1-ширегінде [[қидандар]] шабуылынан [[Шауғар]] құлағаннан кейін, Ясы өлкенің орталығына айналды. Қожа Ахмет Ясауи осында келіп қоныс тепкен кезде атақ-даңққа бөленді. Қожа Ахмет Ясауи қайтыс болғаннан кейін оның қабірі басы¬на мазар тұрғызылды. Ол касиетті орын деген атқа ие болды. Қаланың [[Жібек жолы|Ұлы Жібек жолының]] бойында, [[Дешті Қыпшақ]] пен Орта Азияның аралығында болуы, географиялық жағдайдың қолайлылығы, сонымен бірге адамдардың мазарға төуөп етуі, сауданың қызу жүруі елді мекеннің өркендеуіне ықпал етті. Ясы қаласы туралы деректер 13 ғасырда жарык көрген Киракос Гандзакенцидің "Армения тарихы" атты еңбе¬гінде кездеседі. Бұл еңбекте Ясы қаласы Асон деген атаумен берілген. Ясы атауы 14 ғасырдан бастап тарихи шығармалардың беттерінде жиі көріне бастады. Шараф әд-Дин Әли Йездидің хабарларына қарағанда, 1388 жылы Ясыны Тоқтамыстың әскерлері талқандап, түрік тайпаларының қасиетті мекеніне айналған Қожа Ахмет Ясауи мазарын тонайды. Әмір Темір Тоқтамысты талқандағаннан кейін жаулап алған олжаның бір болігін [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]]н салуға жұмсайды. Ясы орта ғасырларда Орта Азия ғимараттары үрдісі бойынша дамыды: [[қамал]], [[шахристан]], [[рабад]] қалыптасты.
| |||