|
[[Сурет:Tongue.agr.jpg|thumb|]]
==1.Тіл (язык)==
({{lang-la|lingua}}, {{lang-el|glossa}}) — ауыз қуысының түбінде орналасқан бұлшықетті қимылы жақсы жетілген мүше. Тіл - тіл түбірінен, тіл денесінен, тіл арқасынан тұрады. Тілде екі бүйір беті және үшыұшы болады. Кілегейлі қабығы көпқабатты жалпақ [[эпителий|эпителиймен]] қапталған. Онда механикалық және дәм сезу емізікшелері орналасады. Механикалық емізікшелерге жіпше және конусша, ал дәм сезімі емізікшелеріне саңырауқұлақша, қорғанша және жапырақша емізікшелер жатады. Тіл ауыздағы асты шайнау, жүтужұту жұмыстарын іске асыруға көмектеседі. Сондай-ақ, ол астың дәмін сезеді.
====Тіл үзбесі====
(уздечка языка); (''frenulum lingua'', {{lang-la| ''frenulum''}} — үзбе, ''lingua'' — тіл) — тілдің денесі мен үшы- нанұшынан тіл түбіне қарай бағытталған кілегейлі қабақ қатпары.
====Тіл - жұтқыншақ жүйкесі ====
(языкоглоточный нерв) (''nervus glossopharyngeus'', {{lang-la|nervus}} — жүйке, {{lang-el|glossa}} — тіл, ''pharynx'' — жұтқыншақ) — мидың аралас IX жүпжұп жүйкесі. Ол сопақша мидан басталып, ми сауытынан жырымдалған тесік арқылы шығады. Құрамында сезімтал, қозғалтқыш және парасимпатикалық талшықтар болады. Оның сезімтал талшықтары тіл түбіріндегі дәм сезу емізікшелерін, жұмсақ тандайдытаңдайды және жұтқыншақты жүйкелендіреді. Қозғалтқыш жүйке талшықтары жұтқыншақтың бұлшықеттерін жүйкелеңдіредіжүйкелендіреді. [[Парасимпатика|Парасимпатикалық]] жүйке талшықтары шықшыт және ұрт сілекей бездерін жүйкелендіреді.
====Тіласты без====
(подъязычная железа)
(''glandula sublin'' - ауыз қуысына сілекей бөлетін ас корытуқорыту безі. Ол ауыз түбіндегі тіласты қатпардынқатпардың кілекейлікілегейлі қабығында, тілдің екі бүйірінде орналасады. Тіласты безі алдыңғы көп- өзектікөпөзекті және артқы бір өзекті тіласты сілекей бездеріне бөлінеді. Без өзектері тілдің астындағы тіласты сүйелшесіне ашылады. Тіласты безі паренхималы мүше ретінде: стромадан және паренхимадан тұрады. Без стромасын дәнекер ұлпасы, ал паренхимасын күрделі көпіршікше-түтікше аралас без қүрайдықұрайды. Бездің секрет бөлетін бөлімінде сірлі, кілегейлі және аралас альвеолалар болады.
==2. Тіл==
Aдамдық қарым-қатынастың негізгі құралы, адамдар, топтар мен олардың бірлестіктері арасындағы өзара әрекеттің саналы негізі, олардың жүріс-тұрысын реттеу, қоғам мен саясаттың жүргізілуін басқару құралы.
Тіл білімінінбілімінің негізгі зерттеу объектісі. ТілдепТіл деп адамнынадамның пайда болып, өмір сүруімен байланысты туған оныноның табиғи тілін айтады (жасанды тілдер мен жан-жануарлар тілі оған жатпайды). "Тіл" терминінінтерминінің өзара байланысты екі мағынасы бар:
#таңбалар жүйесінің белгілі тобынан тұратын жалпы тіл, бұл мағынасында тіл нақты тілдерге тәңтән жалпы заңдылықтарды қамтитын біртұтас адамзат тілі деген дерексіз ұғымды білдіреді;
#белгілі бір әлеуметтік ортада, белгілі уақыт пен кеңістікте таңбалық жүйе ретінде қолданылатын, адамдар сөйлейтін нақты этникалық немесе [[Ұлттық Тіл|ұлттық тілдер]].
'''Тіл''' — [[адамзат қоғамы|адамзат қоғамының]] белгілі бір кезеніндекезеңінде туып, заңды түрде дамыған семантикалық жүйе. ОнынОның ең басты қызметі ақпарат хабарлардың жасалу, сақталуымен және оларды таратумен байланысты. Тіл [[адам|адамды]] коршағанқоршаған шындыкшындық өмір туралы білімді сактауменсақтаумен бірге, жаңа білімді кабылдайтынқабылдайтын, сөйтіп, адамның ойлау процесін жетілдіріп қамтамасыз ететін қоғамдыкқоғамдық сипаты бар құбылыс. Тіл адамзат қоғамының негізгі қатысым (коммуникативтік) құралы. Тілдің дыбыстық табиғаты оның заттық көрінісі (материалы) болып табылады. </br>
Нақты тілдінтілдің негізгі әлеуметтік түрлері:
:''[[Идиолект]]'' — тілдің нақты иесі жеке адамнынадамның тілі, говор белгілі шағын аймақтағы адамдар тобына кызметқызмет ететін, күрылымықұрылымы бірынғайбірыңғай идиолекттердің жиынтығы;
:''[[Диалект]]'' — говорлардынговорлардың жиынтығы;
:''Тіл''—диалектілердінжиынтығы—диалектілердің жиынтығы. Ұлттық әлеуметтік дамудың бір кезеніндекезеңінде кейбір дамыған тілдер өз дамуының ең жоғарғы түрі — әдеби тіл дәрежесіне неие болады, оның басты ерекшелігі — нормалық белгілерінінбелгілерінің калыптасыпқалыптасып, қолданылу аясының кенейетіндігіндекеңейетіндігінде.</br>
Жер бетінде қолданыстағы [[тірі тілдер|тірі Тілдер]] саны 3000-нан 7000-ға дейін жетеді. (Тілдер санындағы мұндай ауытқушылық көптеген тілдердінтілдердің есепке алынбауына және бірқатар тілдер мен диалектілердіндиалектілердің ара жігі толық ашылмауына байланысты). </br>
Адамзат тілінің көптігін кездейсоқ құбылыс деуге болмайды. ТілдінТілдің шығуы туралы мәселеден басқа оның үнемі өзгеріп отыру тенденциясы да түсіндіруді қажет етеді. Тіл кұрылымынынқұрылымының барлық саласы үздіксіз өзгеріске түсіп отыруынынотыруының нақты себептері әлі толық анықталған жоқ. Оның себептері тілдінтілдің өзінің құрылымдық принциптерінде және оны қолданудың функционалдық механизмінде жатқаны күмәнсіз. Көптеген тілдер [[ғылыми-техникалық революция]] дәуірінде біртұтас тілдінтілдің болуын қажет ететін әлеуметтік талаптарға қарсы әзірше өздерінін дербестігін сақтап, ойдағыдай күресіп келеді.<ref> Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref><ref>Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
| 