Уикипедия

Грейт-Смоки-Маунтинс (ұлттық саябақ): Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Грейт-Смоки-Маунтинс ұлттық саябағы''' <ref>{{cite web|url=http://whc.unesco.org/ru/list/259|title=Грейт-Смоки-Маунтинс ұлттық саябағы (1983)|publisher=ЮНЕСКО бүкіләлемдік мұра орталығы |accessdate=2011-08-01|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FK6uc2w|archivedate=2011-12-28}}</ref>({{lang-en|Great Smoky Mountains National Park}}, <small>ХФӘ</small> {{IPA|[gɹeɪt ˈsməʊki ˈmaʊn.tənz ˈnæʃənəl pɑɹk]}}) — [[Аппалачи]] таулы жүйесініндегі Грейт-Смоки-Маунтинс ( сөзбе-сөз {{lang-kk|Ұлы түтінді таулар}} деп аударуға болады.) үстіртінің негізгі аумағында орналасқан, биосфералық резерватының құрама бөлігі және ЮНЕСКО бүкіләлемдік мұра орталығының табиғи нысанысы болып келетін ұлттық саябақ. Саябақтың әкімшілік орналасуы — [[Солтүстік Каролина]] және [[Теннесси]] [[Америка Құрама Штаттары|штатттары]], үстірттің ортасынан өтетін шекарасы. АҚШ ұлттық саябақтар қызметінің федеральдық ақпаратына қарай, Грейт-Смоки-Маунтинс бұл елдiң аумағындағы келушілер санына қарай саябақтардың ішінде алдыңғы қатардағы келетін ұлттық саябақ болып табылады.<ref name="nps">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/|title=Great Smoky Mountains National Park (U.S. National Park Service)|publisher=[[СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі]]|lang=en|accessdate=2011-07-26|archiveurl=http://www.webcitation.org/672FNStga|archivedate=2012-04-19}}</ref> Мысалы, 2007 жылы бұл саябақтың келушілер саны 9,4 миллионға жетті, бұл көрсеткіш
[[Гранд-Каньон (ұлттық саябақ)|Гранд-Каньон]] саябағының келушілер саны көрсеткішінен екі есе болып келеді.<ref>{{мақала|авторы=Walls, Margaret A.|тақырыбы=Parks and Recreation in the United States|сілтеме=http://www.rff.org/RFF/Documents/RFF-BCK-ORRG_State%20Parks.pdf|баспасы=Local Parks Backgrounder. Backgrounder|орны=Washington, DC|жыл=2009|басылым=June|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FKBeBnQ|archivedate=2011-12-28}}</ref> Қорық аумағы арқылы, Аппалач таулы жүйесі арқылы Мэн штатынан Джорджия штатына дейін өтетін әлемдегі ең ұзын үздiксiз жаяу маршруты және АҚШ-тағы ең танымалдылардың бірі болып келетін, Аппалач соқпағы өтеді.
 
1934 жылы [[АҚШ Конгресі|АҚШ Конгресінің]] қаулысымен саябақ құрылып, 1940 жылы саябақтың салтанатты ашылуын АҚШ президенті [[Франклин Делано Рузвельт]] жариялады.<ref name="stories">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/historyculture/stories.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Stories (U.S. National Park Service)|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-07-26|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FJnJn2w|archivedate=2011-12-28}}</ref> Саябақтың жалпы аумағы, АҚШ-тың шығыс аймағындағы iрi қорғалатын табиғи аймақтарының бiрi болып келетін, 2108&nbsp;км² құрайды. Ең басты кіре берісі Гетлинбург және Чероки қалаларындағы U.S. Highway 441 (саябақтың маңында ''Newfound Gap Road'' болып танылады) магистралі арқылы өтеді. ХХ ғасырдың Аппалачиді қиып өтетін ең ірілердің бірі болатын жолдың бар болуына байланысты, АҚШ ұлттық саябақтарының көпшілігіне қарағанда, Грейт-Смоки-Маунтинс төңірегіндегі кіре берісі тегін болып келеді.{{sfn|Fodor's|2009|p=15}}
 
== Географиясы ==
42-жол:
Кейдс-Коув ({{lang-en|Cades Cove}}) — толығымен ұлттық саябақтың ішінде орналасқан жабық алқап. [[Геология|Геологиялық]] тұрғsдан қарағанда ол әктастан құралған [[Тектоника|тектоникалық]] терезе - [[Кембрий кезеңі|кембрийге]] дейінгі [[құмдақ]] және [[Палеозой|палеозойлық]] [[Әктас|әктастың]] [[эрозия|эрозиясы]] нәтижесінде құралған [[Тау жыныстары|тау жыныстарының]] оқшауланған бөлігі.
 
Алқаптың құнарлы топырағы ежелгі диқаншылардың назарын аударған.{{sfn|Moore|1988|p=29}} Жер үстіндегі шөгінділері [[ордовик]] кезеніне жатады, олардың жасы 340—570 млн жыл болып саналады.{{sfn|Moore|1988|p=17}} Тарихи аудан ретінде (''Cades Cove Historic District'') Кейдс-Коув АҚШ тарихи аудандарының ұлттық тізіліміне 1977 жылы енді<ref>{{cite web|url=http://pdfhost.focus.nps.gov/docs/NRHP/Text/77000111.pdf|title=Cades Cove Historic District|work=National Register of Historic Places Inventory|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|accessdate=2011-11-21|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Fq64uNg|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
 
Жердің құнарлылығына қарамастан, археологтар колумбқа дейінгі кезеннің үлкен [[үндіс]] қоныстарын әлі таба алмады.<ref>{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/planyourvisit/cadescove.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Cades Cove|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-21|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FqAvzFQ|archivedate=2011-12-28}}</ref>. XVIII ғасырда алқапта тауды онтүстіктен солтүстікке өту үшін үндістер қолданған екі жол тораптың бірі орналасқаны белгілі (қазіргі түсінік бойынша, [[Теннесси|Теннессиден]] [[Солтүстік Каролина|Солтүстік Каролинаға]] дейін), бұл жолмен еуропалық [[саудагер|саудагерлер]] 1740-жылдардың басында қолданған{{sfn|Dunn|1988|p=6}}. 1797 жылы бұл жерде үндістердің қонысы Цийяхи (''Tsiyahi'') табылды, аудармасы «қамшаттар өмір сүретін жер» дегенді білдіреді{{sfn|Rozema|2007|p=183}}. Алқап [[чероки]] [[көсем|көсемі]] Кэйд (''Kade'') құрметіне аталды, бірақ іс-жүзінде көсем тұралы ақпарат қалмаған, тек Питер Снайдер (''Peter Snider'') атты саудагер жазбаларында кейбір ескертулер кездеседі. 1819 жылғы «Колхон Келісімінен» (''Treaty of Calhoun'') кейін, жауапкершілік зоналары бекітіліп, қоныс босап қалды, бірақ үндістердің Америка ішіне қарай көшіруіне дейін олармен келгін адамдар арасында өзара [[қақтығыс|қақтығыстар]] болып тұратын.
 
[[Сурет:Cades Cove Methodist Church.jpg|thumb|left|250px|[[Методизм|Методисттік шіркеу]], 1902]]
85-жол:
=== Роуринг-Форк тарихи ауданы ===
[[Сурет:Jim-bales-corncrib-tn1.jpg|thumb|right|upright|200px|Джим Бейлстың жүгері қоймасы]]
Роуринг-Форк ({{lang-en|Roaring Fork}}) — Литтл-Пиджн-Ривер өзенінің бір саласы, бұлақ. Нои Огл орыны сияқты, Гетлинбургтен алыс емес орналасқан, ол жерде XIX ғасырдың басында алғашқы ақ иммигранттар қоныстана бастады. Осы иммигранттардың тұқымдары тауаралық алқаптар және су ағысы бойында жер сатып ала бастады. Атап айтқанда, бұлақ жанында бірнеше таулық ферма пайда болады, бірнеше құрылыстар біздің күнге дейін сақталып қалды. XIX ғасырда салынған ең ежелгі құрылыс Алекса Коул (''Alex Cole Cabin'') лашығы алғашында Роуринг-Форктың жанындағы Шугарлендс (''Sugarlands'') алқабында орналасқан, бірақ осы жерге саябақ әкімшілігімен ауыстырылды. Бұл жерге 1976 жылы ресми тарихи аудан дәрежесі берілгеннен болды.<ref>{{cite web|url=http://nrhp.focus.nps.gov/natreg/docs/All_Data.html|title=National Register of Historic Places|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|accessdate=2011-11-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FqXnnDQ|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
Джима Бейлс (''Jim Bales'') үш құрылысы - үйшік, қойма, жүгері сақтау орны - XIX ғасырдың сонында салынған. Сол уақытқа оның ағасы Эфраим Бейлстің (''Ephraim Bales'') фермасы да жатады. Тағы да екі қорғалатын құрылыс -
XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында салынған үй мен диірмен - Альфред Рейганның (''Alfred Reagan'') меншігі болған{{sfn|Trout|1995|p=16}}.
127-жол:
=== Кемпингтер ===
[[Сурет:Cades Cove Camping Site.jpg|thumb|right|250px|Кейдс-Коув кемпингіндегі стандартты аумақ]]
Саябақ территориясында [[ЛеКонт]] тауының шыңында орналасқан ''Le Conte Lodge'' коттедждік ауылынан басқа мейманхана не коттедж сервисі жоқ. Дегенмен, келушілер үшін 10 стационарлы кемпинг ашық. Ол жерлерде 940 дербес аумақ бар, әр-қайсысында палатка орнататын жер, [[алауошақ]] , пикник үшін стол және [[Асфальт|асфальттанған]] кіріс жол бар. Кейбір алаңдарда автоүй орнатуға болады, бірақ электр және су жеткізу жоқ. Дербес алаңнын арендасы тәулігіне — 14 - 23, топтық — 26 - 65 доллар құрайды<ref name="camping">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/planyourvisit/frontcountry-camping.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Frontcountry Camping|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-16|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Fr38Kkg|archivedate=2011-12-28}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/planyourvisit/groupcamps.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Group Campgrounds|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-16|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Fr5uaWw|archivedate=2011-12-28}}</ref>. Кейбір үлкен кемпингтерде дүкендер жұмыс істейді, олар азық-түлік, жорықтық бұйымдар және кәдесый сатады{{sfn|Fodor's|2007|p=27}}. Душ бөлмесі және кір жуатын орын саябақта жоқ, бірақ оларды жақын арадағы қалаларда тапса болады. Стационарлы кемпингтерден басқа, палаткаларды басқа әтейі арналған жерлерде орнатуға болады, олар саябақтың әр-түрлі шеттерінде орнатылған. Атты келішулерге деген 5 арнайы лагерь бар, ол жерлерден атты маршруттар өтеді<ref>{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/planyourvisit/horsecamps.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Horse Camps|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-16|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Fr9xVQN|archivedate=2011-12-28}}</ref>. Күндізгі кезде, демалушыларға 11 кемпинг зоналарына баруға болады, ол жерлерде тегін дәретханалар, гриль және үстелдер орнатылған.<ref name="stat" />.
 
* ''Abrams Creek'' — кішкентай, 16 алаңға, бұлақ жанындағы саябақтың батысындағы кемпинг. Наурыздың екінші декадасынан қарашаның сонына дейін ашық. 343 м (1125 фут) биіктікте орналасқан.
143-жол:
[[Сурет:Clingman's Dome Tower on a Sunny, Snowy Day.JPG|thumb|right|upright|250px|Клингманс-Доум тауының шыңындағы сынақ алаңы]]
 
Келушілер үшін саябақ аумағында 4 ақпараттық орталық жұмыс істейді: Шугарлендс (''Sugarlands'', басты кенсе де осы жерде жұсым істейді), Кейдс-Коув (''Cades Cove''), Оконалуфти (''Oconaluftee'') және Клингманс-Доум (''Clingmans Dome''). Бұл орталықтарда карта, анықтама әдебиет табуға, саябақта өткізілетін мерекелер туралы біліп алуға болады. Қызметкерлердің көмегі көрсетіледі. Шугарлендсте жергілікті [[флора]] және [[фауна]] [[Экспонат|экспонаттарының]] [[Жәрмеңке|жәрмеңкесін]], 20-минуттық фильм көрсететін кинозал табуға болады. Околануфтиде краеведческий мұражай және таулық ферма жұмыс істейді, олар XIX — XX ғасырдың басындағы ауыл тұрғындарының салтын көрсетеді.<ref>{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/planyourvisit/accessibility.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Visitor Centers|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FrESYZI|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
 
== Табиғатты қорғау ==
 
=== Ауа ластануы ===
Грейт-Смоки-Маунтинс және тұтас ауданның басты проблемаларының бірі — көмір, мұнай, табиғи газ өндеуден кейінгі қалдықтардың ауаға тарауы. Оларды маңайдағы жылу электрстанциялары, өндірістік предприятий және автомобильді транспорттың газ қалдықтары шығарады.<ref name="pollution">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/naturescience/air-quality.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Air Quality |publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FrIKEhj|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
''Appalachian Voices'' табиғат қорғау мекеменің бастығы Харвард Айерс (''Harvard Ayers'') айтуы бойынша, "Грейт-Смоки-Маунтинс озонының ластануы, АҚШ ұлттық саябақтарының арасындағы бұл көрсеткіш бойынша ең лас болып саналады, Атланта және жарасып келе жатқан Лос-Анжелеске қарағанда да жоғары"<ref>«In the Great Smoky Mountains, our most polluted national park, ozone pollution exceeds that of Atlanta and even rivals Los Angeles»</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aldha.org/smokey02.htm|title=Great Smoky National Park has almost as much smog as L.A.|date=2002-09-23|publisher=National Parks Conservation Association|accessdate=2011-11-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FrLo8gu|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
 
159-жол:
[[Сурет:Wild Boar rubbing.jpg|thumb|right|upright|250px|[[Евразия|Евразиядан]] алып келінген [[қабан|қабандар]] жергілікті флора мен фаунаға зиян келтіреді]]
 
* Ботаниктер саябақта қоныстанған 380 бөгде өсімдіктерді біледі, олардың 35-і жергілікті флораға қауіп көрсетеді. Олардың ішінде ең агрессивті түрлері : пуэрария, ленкорандық альбиция, дәрілі чесночник, азиаттық шөп ''[[Microstegium vimineum]]'', көп түсті итмұрын, Маака бөріжидегі, жапондық бөріжидек (''Lonicera japonica''), жапондық спирея және чертополох (''Carduus nutans'')<ref name="InvasivePlants">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/naturescience/non-natives.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Non-native Invasive Plants|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FrVeoCH|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
* XX ғасырдың басында [[Солтүстік Америка|Солтүстік Америкаға]] ағашпен бірге азиялық грибок паразитті эндотияны (''Endothia parasitica'') алып келді, ол талшында "қабық рагын" тудырады. 1920 жылдарда ол Грейт-Смоки-Маунтинске де жетті, сол кезде саябақ өсіидігінің үштен бірін америкалық талшын құраған, талшындар кішкентай аламандардан бастап үлкен қара аюларға дейін алуан түрді жануарларға қорек берген{{sfn|Brewer, Jenkins|1998|p=113}}. Ауру тез таралып, зарарлы талшындар 2—10 жылдан кейін өлді.<ref>{{cite web|url=http://www.acf.org/pdfs/news/2009/4-April/Great_Smoky_Mountains_National_Park_Examiner.pdf|title=American Chestnut tree: mourning the gentle giant of the Smoky Mountains|author=Jackson, Wendy.|publisher=The American chestnut foundation|accessdate=2011-11-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FraTN3w|archivedate=2011-12-28}}</ref>, солай 1950 жылы саябақ аумағында тірі ағаш қалмады десе де болады{{sfn|Brewer, Jenkins|1998|p=113}}. Қазіргі кезде талшынның жалғаз жас бұтағы сирек кездеседі, бірақ ол да бірнеше жылдан кейін дертке шалдығады. Паразитпен келешекте күресу үшін, саябақ жұмысшылары вирус штаммын іздестіруде.<ref name="Chestnutblight">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/naturescience/dff10-chestnut.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Chestnut blight and the good virus|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Frf2VBR|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
* 1912 жылы американдық бизнесмен Джордж Мур (''George Moore'') саябақтын онтүстігінен 20 км қашықтықта өзіне және клиенттеріне аңшылық қорық ашып, әр түрлі жануарларды алып келді. Бұл жерлер үшін экзотикалық болып табылатын қабандар жергілікті жағдайға жақсы бейімделіп XX ғасырдың ортасында саябақ аумағында өмір сүре бастады. Қабандардың жем іздем жер қопаруы саябақ экологиясына негативті әсер тигізді, атап өйткенде жабайы гүлдер өндірісінде. 1977 жылдан бастап АҚШ-та бұл жануарларды ату туралы программа қабылданды. Жағдай тек 1980 жылдарда ғана тұрақтандырылды{{sfn|Brewer, Jenkins|1998|p=114}}.
* [[1963 жылы]] саябақта еуропалық [[бунақдене]] ''Adelges piceae'' табылды, ол [[майқарағай|майқарағайдың]] кейбір түрлерінде кездесіп, паразиттік тіршілік етеді. Жорық нәтижесінде жотаның үстіндегі және шетіндегі Фразер майқарағайының 95-99 % өлді. Саябақ жұмысшылары бір кезде инсектицидты ерітінді шашып, ағаштардың жаралануын кішкене тоқтатқан, бірақ 1992 қаражат жетіспегені үшін, жұмыстарын тоқтатуға мәжбүр болады{{sfn|Brewer, Jenkins|1998|p=114}}.
* Солтүтік жарты шардың жылы және таяз су қоймаларына тән диатомды балдыр түрі ''Didymosphenia geminata'', кейінгі жылдары өзінің өмір сүру ареалын кенейту тенденциясына ұрынған, ол жаңа жерлерге балық аулау құралдар арқылы жетеді. Бұл организм судағы қойтастарға орналасып, жуандығы 20 см мақта құсаған масса құрайды. Балдырлармен ластанған бет су ағындарын шектейді, солай жергілікті су өсімдіктерін ығыстырады, веснянка және басқа бунақденелердің балаңқұрттардың өмір сүруге қажетті жағдайларын жояды. Балдыр саябақтың аумағына әлі кірген жоқ, бірақ жақын жатқан Теннессидің көптеген су қоймаларында байқалды.<ref name="BioInvasive">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/naturescience/dff409-biological.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Biological threats|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Frjpsjm|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
* [[Жаңа Зеландия|Жаңазеландиялық]] тұщы сулық ұлу ''Potamopyrgus antipodarum'' алғаш рет Солтүстік Америкада 1980 жылдардың ортасында тіркелді - басында батыста, кейін АҚШ-тың шығыс [[Штат|штаттарында]]<ref>{{cite web|url=http://fl.biology.usgs.gov/Nonindigenous_Species/New_Zealand_Mudsnail/new_zealand_mudsnail.html|title=New Zealand Mudsnail Potamopyrgus antipodarum|author=Benson, Amy.|publisher=Southeast Ecological Science Center, U.S. Geological Survey|accessdate=2011-11-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/64Frmx93F|archivedate=2011-12-28}}</ref>. Ұлының орташа ұзындығы 5 мм болғанымен<ref>{{статья|авторы=Levri, E. P.; Kelly, A. A.; Love, E.|тақырыбы=The invasive New Zealand mud snail (Potamopyrgus antipodarum) in Lake Erie.|издание=Journal of Great Lakes Research|жыл=2007|выпуск=33|pages=1—6}}</ref>, оның тұқымдылығы бір шаршы метрге жарты миллиондай дарақ шоғырлануына алып келеді. Олар жергілікті [[Моллюскалар|моллюсктер]] мен [[Бунақденелілер класы|бунақденелердең]] және олармен бірге [[Балықтар|балықтардың]] тез мерт болуының себебі болып келеді<ref name="BioInvasive" />.
* [[Миксозомоз]] — бахтах және тағы басқа балықтың албырт түрлерінің тепе-тендік органдарын және шеміршек талшығын зақымдайтын ауру. Ауру қоздырғышы болып ''Myxobolus cerebralis'' шырышты споралы паразиті болып табылады, АҚШ территориясына 1956 жылы улнған балықпен бірге келді<ref>{{статья|авторы=Bergersen, E. P.; Anderson, D. E.|тақырыбы=The distribution and spread of Myxobolus cerebralis in the United States.|издание=Fisheries|жыл=1997|volume=22, issue 8|pages=6—7}}</ref>. Ауру балықтың 90 % дейін қырылуына алып келеді<ref>{{статья|авторы=Tennyson, J; Anacker, T.; Higgins, S.|тақырыбы=Scientific breakthrough helps combat trout disease. U.S. Fish and Wildlife Service Whirling Disease Foundation News Release|ссылка=http://www.fws.gov/mountain-prairie/pressrel/97-01.HTM|издание=U.S. Fish and Wildlife Service Whirling Disease Foundation|жыл=1997}}</ref> және кейбір жағдайларда дербес түрлердің жоғалып кетуіне септес болды. Саябақ әкімшілігі споровиктің саябақ су қоймаларына жақындатпау үшін профилактикалық жұмыстарын жүргідезі.<ref name="BioInvasive" />.
 
=== Өрт ===
Американың отарлауына дейін, найзағай нәтижесіндегі орман өрттері, жергілікті [[экосистема|экосистеманың]] тұрақты болуында елеулі роль атқарды: ескі ағаштың жанып кетуі орман жамылғысын желдетеді, оны құнарлы заттармен қамтамасыз етеді. Мамандардың санауы бойынша ұлттық саябақта өсіп және даму үшін өрт қажет жануарлар мен өсімдіктердің 12 түрі бар. Осы түрлердің бірі болып тікенекті қарағай табылады, оның бүршігі қатты оттын әсерінен ғана ашылады. Өртсіз қарағай ормандары біртіндеп құлдырай бастайды. Өртке тәуелдітағы бір түр - кокардты [[тоқылдақ]] (''Picoides borealis''), ол кеуегін жанында басқа өсімдік жоқ тек ескі қарағайларда ғана жасайды. Грейт-Смоки-Маунтинстың батыс жағында тоқылдақ кеуек жасауды қойды, өйткені ол жақта өртке қарсы шаралар қолданып, орман жамылғысы қалындап кетті.<ref name="fire">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/naturescience/fire-regime.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Fire Regime|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FrsKde2|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
 
Өрт әсерінің нәтижесіне оған қоса [[жұпаршөп]] түрі ''Platanthera peramoena'', [[ешкі мия]] түрі ''Silene ovata'', [[күнбағыс]] түрі ''Helianthus glaucophyllus'', [[арам сүмелек]] түрі ''Delphinium tricorne'', [[сарбұрау]] түрі ''Hydrastis canadensis'' және басқа өсімдіктер тәуелді. Әкімшілік периодты түрде осы өсімдіктер өсетін жерлерде бақыланбалы өрт жасап тұрады.<ref name="fire" />.
175-жол:
Грейт-Смоки-Маунтинсте алғашқы ақ адамдардың қоныстануына дейін, ол жерде [[американдық бизон]] және канадалық [[кәмшат]] сияқты жануарлар жойылып кетті. XIX ғасырдың сонында тіршілік ету жағдайы құртылу салдарынан сұр және қызғылт сары қасқыр, асыл тұқымды бұғы жойылуына алып келді. Сұры қасқыр әлі Канада, Аляска және Сібірде кездессе, қызғылт сары қасқыр мүлдем жойылу қалпында тұр: мамандардың сараптауы бойынша, әлемде тек 350 жануар қалды. 1991 жылы ұлттық саябақтардың қызметі қызғылт сары қасқырдың Грейт-Смоки-Маунтинске енгізу бойынша эксперимент бастады. Қазіргі уақытта саябақтағы жануарлардың саны 25 дараға жетті<ref>{{cite web|url=http://www.townsendthepeacefulside.com/cadescove/redwolf/redwolf.htm|title=Red Wolf|publisher=townsendthepeacefulside.com|accessdate=2011-11-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FrvNZuA|archivedate=2011-12-28}}</ref>. Асыл тұқымды бұғыны енгізу эксперименті 2000 жылы басталды. Жойылып кеткен жыртқыштардың бірі — [[пума]], жануар жайлы нақты деректер 1970 жылдарға жатады.
 
Жойылып кету қаупі бар түрлердің федералды тізімінде, сүтқоректілердің 2 түрі ([[жарғанат]] (индиандық түндік және солтүстік ұшқыш), біріншісі [[Қызыл кітап|Қызыл кітаптың]] Бүкіләлемдік табиғат қорғаудың одағында EN санатына ие), құстың бір түрі (кокардты [[тоқылдақ]]), балықтардың 4 түрі (''[[Erimonax monacha]]'', ''[[Etheostoma percnurum]]'', ''[[Noturus baileyi]]'', ''[[Noturus flavipinnis]]''), өрмекші сияқтылардың бір түрі (''[[Microhexura montivaga]]'') және өсімдіктердің бір түрі (''Geum radiatum'', ''Spiraea virginiana'' и ''Gymnoderma lineare'') бар. Одан басқа, түрлердің бірнешеуі федералды дәрежеде бақылау астында.<ref name="fishes">{{cite web|url=http://www.nps.gov/grsm/naturescience/te-species.htm|title=Great Smoky Mountains National Park - Threatened and Endangered Species|publisher=СлужбаАҚШ национальныхұлттық парковсаябақтар СШАқызметі|lang=en|accessdate=2011-11-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/64FrzNqkE|archivedate=2011-12-28}}</ref>.
 
== Мәдениеттегі шағылыс==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Грейт-Смоки-Маунтинс_(ұлттық_саябақ)» бетінен алынған