Лирика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Лирика''' ({{lang-el|Lyra}} - лира аспабының сүйемелдеуімен айтылатын [[көркем әдебиет]] жанрының бірі) Лириканың басты ерекшелігі - адамның көңіл-күйін, сезім дүниесін тікeлей бейнелеп көрсетеді. Лирикалық шығар [[өлең|өлеңмен]]мен жазылады, онда [[автор|автордың]]дың немесе кейіпкердің дүниеге көз қарасы, оның сезімін, нақты ойі көңіл-күйін суреттеу, әсерлеп бейнелеу арқылы көрсетіледі. Кез келген сезіну мен толғаныс [[Лирика]] тудыра алмайды, әлеуметтік-толғаныстар [[Лирика]] тудырады. [[Эпика жанры]] баяндауға негізделсе, [[Лирикалық шығарма]] адамның түрлі құбылыстан алған әсерін бейнелеп жеткізу шеберлігімен ұштасады. Әр [[халық|халықтын]]тын [[Лирикалық өлең|Лирикалық өлеңдері]]дері оның ауыз әдебиетінен басталған. Мәселен, қазакқазақ Лирикасының басы тұрмыс-салт өлеңдерінде - [[той бастар]] мен [[жар-жар|жар-жарда]]да, [[сыңсу]] мен [[беташар|беташарда]]да немесе мүңшер өлеңдерінде, қоштасу мен көңіл айтуда, естірту мен жоқтауда жатыр. Онан бергі [[қазақ поэзиясы|қазақ поэзиясында]]нда [[Шалкніз]], [[Махамбет]] толғауларында Лирикалық толғаныстар арқылы бүкіл [[қазақ]] халқының аңсаған арман-мұраттары көрсетілген.

'''Лириканың бас қаһарманы''' - '''[[ақын|ақынның]]ның''' өзі. [[Ақын]] ең алдымен өз жайын, мұңын, арманын, қуаныш сезімін [[жыр]] ету арқылы халықтың тағдырын, қайғысын, күйзелісін, қуаныш-шаттығын, тілек-мақсаттарын білдіреді. Нағыз лирикалық туындылар жеке адамның жан дүниесін, толғанысын, тағдырын бейнелеп, сол арқылы бүкіл бір ортаны, қоғамды, заманды сипаттап береді. [[Лирика]] көлемі жағынан өте ықшам келеді. Оқиғадан гөрі отты сезім басымдау, күллі сурет сол сезім маңына, бас-аяғы тұжырымды бірер [[философия|философиялық]]лық ой маңына жинақталады. [[Лирикалық шығарма|Лирикалық шығармалар]]лар кейде шығарманың тақырыбына, [[мазмұн|мазмұнына]]ына қарай бөлінеді:

* '''Саяси-азаматтық Лирика'''

* '''Философиялық Лирика'''

* '''Табиғат Лирикасы'''

'''Лириканың''' тағы басқа түрлері - [[арнау]], [[ой]], [[романс]], [[пастораль]], [[эклога]], [[эпиталама]], [[эпитафия]], [[эпиграмма]], [[идиллия]]. Орта ғасырда [[роман]] ([[француз]], [[испан]], [[итальян]]) елдерінің [[поэзия|поэзиясында]]сында туып қалыптасқан Лириканың ерекше бір түрі - [[баллада]]. Ол лиро-эпостық сипаттағы шағын сюжетті [[өлең]], барлық [[әдебиет|әдебиетте]]те кең тараған. Мысалы, [[қазақ әдебиеті|қазақ әдебиетінде]]нде [[Қайнекей Жармағамбетов|Қ. Жармағамбетовтың]] "'''Бидай туралы баллада'''", сондай-ақ, "'''Мұғалима'''", "'''Күзетші'''" балладалары бар. [[Антикалық әдебиет|Антикалық әдебиетінде]]інде көп тараған [[идиллия]] уайым-қайғысыз жеңіл өмірді жырласа, [[ода|одалар]]лар есімі елге тараған белгілі жеке адамдарды, не батырларды мадақтаған. Мұндай мақтау жырлар [[Жәңгір хан|Жәңгір ханның]]ның сарай ақыны [[Байтоқ]] та бар. Арнаулы өлшеммен жазылатын [[Лирикалық сонет]] үлгісін [[Есет Әукебаев|Е.Әукебаев]], [[Қуандык Шаңғытбаев|Қ. Шаңғытбаев]], [[Қасым Аманжолов|Қ. Аманжоловтар]] қолданған. [[Элегия]] да Лирикаға жатады. Онда көңіл кайғысын суреттеу жиі ұшырайды. [[Қазақ әдебиеті|Қазақ әдебиетінде]]нде, [[Абай]] шығармашылығында халықтың әлеуметтік тағдырын бейнелеген, [[адам]] сезімдерінің нәзік түйсінулерін көрсететін [[Лирикалық шығарма|Лирикалық шығармалар]]лар өте көп. [[Сәкен Орынбекұлы Сейфуллин|С. Сейфуллин]], [[Шәкәрім Құдайбердіұлы|Ш. Құдайбердіұлы]], [[Мағжан Жұмабаев|М. Жұмабаев]], [[Ілияс Жансүгіров|I. Жансүгіров]], [[Міржақып Дулатұлы|М. Дулатов]], [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|С. Мұқанов]], [[Сырбай Мәуленов|С. Мәуленов]], [[Тәжібаев Әбділда|Ә. Тәжібаев]], [[Ғали Орманов|F.Орманов]], [[Жайсаңбек Молдағалиев|Ж. Молдағалиев]], [[Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев|М. Мақатаев]] шығармаларында қазақ Лирикасының көркемдік ерекшеліктері айқын көрініс тапқан.<ref>Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6 </ref>