Неолит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Неолит''' , жаңа тас дәуірі (грек. neos – жаңа және lіthos – тас) – шамамен б.з.б. 5500 – 3000 жылдарды қамтитын тас дәуірінің ең соңғы кезеңі. Н-тің қалыптасуы мен аяқталуы жер шарының әр түрлі аудандарында әр қилы уақытта өтті. [[Еуропа]], [[Азия]] мен Африканың көптеген табиғи-климаттық аймақтарында негізінен Неолиттің хронологиялық шеңбері б.з.б. 6 – 4-мыңжылдықтардан басталып, б.з.б. 3-мыңжылдықта аяқталды. <ref>«Қазақстан тарихы» (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 1-том. — Алматы: Атамұра, 2010.—75 ISBN 978-601-282-026-3 </ref> Қазіргі мәліметтерге қарағанда Таяу Шығыстағы ең ежелгі егінші-малшылар мәдениеті б.з.б. 8 – 7-мыңжылдықтарға жатады. Қытайда б.з.б. 4 – 3-мыңжылдықта (Яншао), Еуропада ([[Македония]]) б.з.б. 7-мыңжылдықтың соңында пайда болды. Қазіргі уақытта Қазақстан аумағында 600-ден аса неолиттік және энеолиттік ескерткіш мәлім. Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай — бұлақтык, өзендік, көлдік, үңгірлік тұрак деп төрт түрге бөлінеді. Әдетте өзендік тұрақтарда, сондай-ақ көлдік үлгідегі тұрақтарда едәуір көп заттар табылады; мұның өзі бұл жерлерде адамның тұрақты немесе ұзак уақыт тұрғанын көрсетеді. Мүндай тұрактардағы негізгі қүрал-саймандар — пышақ тәрізді қалактар және солардан жасалған заттар.

ҚазакстанҚазақстан аумағында бұлақтық тұрақтар неғүрлым көп тараған, өйткені

Бірқатар ғалымдар (А.А. Монгайт, т.б.) оның бұл пікірін қуаттамады. Қазіргі таңда Қазақстан аум-нан Неолит дәуіріне жататын 800-дей ескерткіш табылған. Оларды зерттеуге Ә.Марғұлан, С.С. Черников, [[Х.Алпысбаев]], [[А.Г. Медоев]] зор үлес қосты. Кейінірек [[В.Ф. Зайберт]], [[В.Логвин]], Ж.Таймағамбетов, т.б. ғалымдар айналысып, сол кезеңдегі өндірістің және адам өмірінің көп салаларының қыр-сыры, маңызды өзгерістері пайымдалды. Қазақстандық Неолит Еуразиядағы тас дәуірінде болған тарихи-мәдени үрдістің аясында дамығандығы дәлелденді. Археол. мәдениеттер (атбасар мәдениеті, маханжар мәдениеті, т.б.) бөліп көрсетілді. Неолит тұрақты орналасу сипатына қарай: бұлақ, өзен, көл, үңгір тұрақтары деп төрт түрге бөлінеді. Республиканың табиғи-климаттық жағдайына байланысты көпшілік тұрақтар ашық (жер бетінде) түрде кездеседі. Жергілікті Неолит мәдениеттері мезолиттен бастау алып, қола дәуірінде жалғасын тапты. <ref>Қазақ Энциклопедиясы, 7 том 2 бөлім</ref>

* [[Авдусин Д.А., Основы археологий, М., 1989;]]