Құрлық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш clean up, replaced: км2 → км² using AWB
1-жол:
[[Сурет:Continentes.png|thumb|300px|Animated, colour-coded map showing the various continents. [[Continent#Separation of continents|Depending on the convention and model]], some continents may be consolidated or subdivided: for example, [[Еуразия]] is often subdivided into [[Еуропа]] and [[Азия]] (red shades), while [[North America|North]] and [[South America]] are sometimes recognized as one [[Americas|American]] continent (green shades).]]
[[Сурет:Dymaxion map unfolded-no-ocean.png|thumb|300px|right|[[Dymaxion map]] by [[Buckminster Fuller]] shows land masses with minimal distortion as nearly one continuous continent]]
'''Құрлық''', [[материк]], [[континент]] — [[жер қабығы]]ның [[дүниежүзүзілік мұхит]] деңгейінен көтеріңкі ірі бөлігі. Оның шеткі аймақтары мұхит деңгейінен төменде жатыр (қ. [[Құрлықтық беткей]]). Құрлықтың жалпы аумағы [[149,1 млн. км2км²]] немесе жалпы жер шарының [[29,2%]]-ын алады. Солтүстік жарты шардың 39%-ын, оңтүстік жарты шардың 19%-ын құрайды. Қазіргі геологиялық дәуірде ол 6 континенттен — [[Австралия]], [[Антарктида]], [[Африка]], [[Еуразия]], [[Оңтүстік Америка]] және [[Солтүстік Америка]]дан тұрады. Құрлықтың 36%-ы таулы, 64%-ы жазық. Құрлық астындағы жер қабығының қалыңдығы 25-тен 75 км-ге дейін жетеді. Ішкі континенттік және шеткі континенттік құрылымдардан тұрады. Біріншісіне көне және [[жас платформа]]ларда дамыған жазық өңірлер және [[геосинклиналдық қатпарлы облыс]]тарда пайда болған таулы құрылымдар жатады. Екінші типтік құрылымдарға континенттердің су астындағы тегістелген жалғасы ([[қайраң]], [[беткей]]), пассивті жиегі (атланттық) және кезектесе орналасқан қайраңдық, беткей, терең [[қазаншұңқыр]]лар, [[шұңғыма]]лар, мұхиттың қарқынды дамыған [[арал]] доғаларының ([[Тынық мұхит]]тың) шеткі аймақтары жатады. Құрлықтар ұзақ уақытты қамтитын эволюциялық дамудың нәтижесінде пайда болған гетерогенді дене саналады, ол [[фиксизм теориясы]] бойынша геосинклиналдардың дамуы барысында ертедегі ядролардың бірігіп ұлғаюы нәтижесінде пайда болған. [[Мобилизм теориясы]] бойынша, қазіргі құрлықтар бір уақыттарда бүтін болған [[Пангея континенті]] бөлшектеніп, алдымен [[Лавразия]]ға және [[Гондвана]]ға бөлінген. Құрлықтардың нобайы мұхиттардың ашылуынан және [[литосфералық плита]]лардың соқтығысуынан өзгеріп отырған.
== Құрлықтар саны ==
<center>
11-жол:
|'''7 құрлық'''<br /><ref name=AoCA>[http://atlas.gc.ca/site/english/maps/reference/international/world/referencemap_image_view The World - Continents], [http://atlas.nrcan.gc.ca/site/english/index.html ''Atlas of Canada'']</ref><ref name=EB>"[http://www.britannica.com/ebc/article-9361501 Continent]". ''[[Encyclopædia Britannica]]''. 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.</ref><ref name=NatlGeo>[http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/atlas/index.html?Parent=world&Mode=d&SubMode=w World], ''[[National Geographic]] - [http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/ Xpeditions Atlas].'' 2006. Washington, DC: National Geographic Society.</ref><ref name=Oxford1>''[[Oxford English Dictionary|The New Oxford Dictionary of English]].'' 2001. New York: Oxford University Press.</ref><ref name=Encarta>"[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761553387/Continent.html Continent]". ''[[Encarta|MSN Encarta Online Encyclopedia 2006]].''</ref><ref name=Oxford2>"Continent". McArthur, Tom, ed. 1992. ''The Oxford Companion to the English Language''. New York: Oxford University Press; p. 260.</ref>||<center><small><span style="background: #00cc00;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Солтүстік Америка|Сол. Америка]]||<center><small><span style="background: #008000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Оңтүстік Америка|Оң. Америка]]||<center><small><span style="background: #0040ff;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Антарктика]]||<center><small><span style="background: #fed52e;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Африка]]||<center><small><span style="background: #c10000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Еуропа]]||<center><small><span style="background: #f33e01;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Азия]]||<center><small><span style="background: #c04080;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Аустралия (құрлық)|Аустралия]]
|-
|'''6 құрлық'''<br /><ref name=EB /><ref name=Columbia>"[http://www.bartleby.com/65/co/continent.html Continent]". ''[http://www.bartleby.com/65/ The Columbia Encyclopedia]''. 2001. New York: Columbia University Press - Bartleby.</ref><ref name=EB />||<center><small><span style="background: #00cc00;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Сол. Америка ||<center><small><span style="background: #008000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Оң. Америка ||<center><small><span style="background: #0040ff;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Антарктика||<center><small><span style="background: #fed52e;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Африка||colspan="2" |<center><small><span style="background: #c10000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span><span style="background: #f33e01;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Еуразия]]||<center><small><span style="background: #c04080;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Аустралия
|-
|'''6 құрлық'''<br />||colspan="2"|<center><small><span style="background: #00cc00;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span><span style="background: #008000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;[[Америкалар|Америка]]||<center><small><span style="background: #0040ff;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Антарктика||<center><small><span style="background: #fed52e;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Африка||<center><small><span style="background: #c10000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Еуропа||<center><small><span style="background: #f33e01;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Азия||<center><small><span style="background: #c04080;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span></small>&nbsp;Аустралия
85-жол:
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}
 
[[Санат:География]]
 
{{Link GA|fr}}
 
{{stub}}
 
{{Link GA|fr}}
[[af:Kontinent]]
[[als:Kontinent]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Құрлық» бетінен алынған