Больяй Янош: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

|birth_place = [[Cluj-Napoca|Kolozsvár]], [[Transylvania#Within_the_Habsburg_EmpireWithin the Habsburg Empire|Transylvania]], [[Kingdom of Hungary]], [[Habsburg Empire]] (today [[Cluj-Napoca]], [[Romania]])

|death_place = [[Târgu Mureş|Marosvásárhely]], [[Transylvania#Within_the_Habsburg_EmpireWithin the Habsburg Empire|Transylvania]], (today [[Târgu Mureş]], [[Romania]])

'''Больяй Янош''' ([[1802]] жылы 15 желтоқсан, Коложварда (қазргі Клуж-Напока) -[[1860]] жылы 27 қаңтар, Марошвашархейде (Тыргу-Муреш) ) - [[Мажар]] математигі. [[Эуклидтік емес геометрия]]ны ашыушылардың бірі. Оның әкесі Ф. Больяй атақты алман математигі С.Гаустың жақын досы болған. Әкесінің көмегімен кішкене кезінде дифференциал мен анализді үйренеді. Әрі сол кезден бастап математика мен музикаға әуестенеді. [[1818]] жылы Венадағы патшалық ғылым әкедемиясына түсіп әскери тарбие алады. Оны1822 жылы бітіріп әскерде 10 қызмет атқарады.сол аралықта математикамен айналыса жүріп эвклидтік емес геометриясын жарыққа шығарады,1833 жылы денсаулығына байланысты әскерден шегінеді, [[1837]] жылы әкесі екуі бірлесе отрып «дерексіз шаманың қатаң геметриялық көрсетуі» атты математикалық жарысқа қатысады, бірақ есеп шешіудегі әдіс амалы күрделі болғандықтан жарыста ілінбей қалады, осыдан кейін барып өзінің эвклидтік емес геометриясындағы нақты мәселермен айналысады, соымен бірге қоғамдық істермен де шұғылданады ,әрі шығармашылықпен және музка жазыумен айналысады. Ол әкесінің көмегінің арқасында Эвклидтің «геометрияның негіздерінің » ішіндегі басқа аксиомалар арқылы параллелдік аксиомасын дәлелдемекші болады. 1820жылы жаңа бір геометрияны зеріттеуді бастайды.1823жылы ол әкесіне жазған бір хатында: параллелдік аксиомасын қолданбай-ақ басқа бір геометрияны ашқанын айтады.” жақтан бар жасап , мен бір шыт жаңа әлем ашытым ” деп жазады. [[1825]] жылы ол әкесіне өзінің абсллютты кеңістік назариясының қолжазбасын көрсетеді, ондағы абслют кеңістіктің құрлымы төмендегідей еді: кеңістіктегі жазықтықта, түзуден тысқары жатқан бір нүктеден өтетін бір топ түзу әуелгі түзумен қилыспайды, егер осы бір топ түзудің саны кеміп отырып бір дана болғанда ол кәдімгі [[Эуклидтік геометрия]] шығады.

== Пайдаланған ақпарат көздері ==

# математический энциклопедичечкий словарь Москва 1988г

# Encyclopedic dictionary of mathematics second edition by the mathematical society of Japan 1993year

[[Санат:Мажар математиктері‎математиктері]]

[[esen:János Bolyai]]