Ислам ағымдары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Пайғамбардың өлімінен кейін осы [[хадис]]терде айтылғандай мұсылман үмметі көптеген тармақтар мен ағымдарға бөлініп кетті. Олардың пайда болуына билік үшін күрес (шииттер мен харижилер), [[Антикалық философия|грек философиясы]]ның әсері (мутазилалалар, қадарилер, джәбрилер, джәһмилер, ашғари мен матуридилер), жалған пайғамбарлар (қадиянилар) және т.б. себеп болды. Кейбір ағымдар Ислам дінінің негізі саналатын сенімдерден ауытқып, басқа мұсылмандармен мұсылман саналмайды (исмаилиялар, друздар, әләуилер). Кейбір ағымдардың Исламнан алыстағаны соншалықты, олар жеке, Исламнан бөлек дінге айналып кетті (баһаилар).

'''Тасаууф-сопылық''' ({{lang-ar|تصوّف}}) — [[Басра]]лық Абдуль-Уахид ибн Зәйд бастау салған ілім. Бастапқыда [[нәпсі]]ні тазалау, дүниеден безу мақсатында құрылған, сенімдері Құран мен Сүннетке сай келген бірлестік болғанымен, артынан сопылар көптеген мәселелерде шектен шығып, Әһлі-Сүннеттен бөлек ағымға айналып кетті. Сопылардың адасқан көзқарастарының ішінде Үнді философтарының «уахдәт әл-уджуд» сенімі (яғни Аллаһ пен жаратылыстардың арасында шек жоқ, барлығы Аллаһтың ішінде араласқан деген пікір), тақуалар мен әулиелерге табыну, олардан дұға-тілек тілеу, шариғатты екіге бөлу және оның «тылсым» бөлігін тек белгілі бір топ ұстанады деп сену; Аллаһқа деген құлшылықты тозақтан қорқу мен жәннәтты үміт етуге емес, тек қана Оған болған махаббатқа негіздеу және т.б. пікірлер мен көзқарастар<ref>[http://www.islamweb.net/media/index.php?page=article&lang=A&id=64404 التصوّف — islamweb.net]{ref-ar}}</ref>.

'''Ашғария''' ({{lang-ar|أشاعرة}}) —[[Әл-Ашғари|Әбул-Хасан әл-Ашғари]] негізін қалаған [[философия]] мектебі. Бастапқыда мутазила жолын ұстанған ол, артынан бұл пікірлерден бас тартады. Ашғари пәлсапасы Құран мен Сүннетте келген Аллаһтың «келу, түсу, разы болу, көтерілу» және т.б. сипаттарын Аллаһты «жаратылыстарға ұқсатпау» мақсатында жоққа шығарады. Олар Аллаһтың жеті сипатын («Өмір, Құдырет, Білім, Қалау Есту, Көру және Сөйлеу») мойындап, қалған есім-сипаттардың мағынасын өзгертіп, «тәуиль» жасайды. Ашғари және матуриди мазһабтары иман мәселесінде мурджияларың[[мурджия]]ларың көзқарасын ұстанады<ref>[http://www.islamweb.net/media/index.php?page=article&lang=A&id=65287 أشاعرة — islamweb.net]{{ref-ar}}</ref>.