|
'''Ислам әдебиеті''' — [[Ислам]] дінінің шариғатына, оның заңдарына немесе сенім-нанымына арналған кітаптар немесе Исламның тікелей әсерінен, мұсылмандық ортасында дүниеге келген әдеби көркем шығармалар (мыс.: «[[Мың бір түн]]»). Ислам әдебиетінің басты кітабы ретінде Аллаһтың сөзі [[Құран]] Кәрімді, одан кейін маңыздылығы жағынан [[Мұхаммед]] пайғамбардың {{сас}} [[хадис]]тері жиналған кітаптар аталады. Мысалға «[[алты кітап]]» атанатын атақты имамдардың хадис жинақтары:
'''Діни әдебиеттер''' - белгілі бір [[Дін|діннің]] мәні мен мағынасын түсіндіруге, уағыздауға арналған кітаптар, шығармалар, аңыздардың жиынтық атауы. [[Ислам Діні|Ислам дініндегі]] ең басты Діни әдебиеттер - [[Аллаһ|Аллаһ Тағаланың]] [[Жәбірейіл|Жәбрейіл періште]] арқылы сүйікті [[Пайғамбар|Пайғамбары]] [[Мұхаммед пайғамбар|Мұхаммедке]] (с.а.у.) бөлік-бөлігімен көктен түсірген 114 [[Сүре|сүреден]] құралатын қасиетті [[Құран Кәрім|Құран Кәрім.]] Кейін оған Құран Кәрім мәнін қосымша түсіндіріп, мұсылмандарға бағыт-бағдар беретін ережелер мен шешімдер қосылды. Олар:
* [[Сахих әл-Бұхари]]
# хадис;
* [[Сахих Муслим]]
# ижма;
* [[Сунан Әбу Дәуд]]
# қияс.
* [[Жамиғ әт-Тирмизи]]
''[[Хадистер]]'' - Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар айтқан нақыл сөздер мен уағыздар, оның және басқа да Пайғамбарлардың жеке және қоғамдық тұрмыс-тіршілігіндегі іс-әрекеттерінің өнегелері, шығарған үлгілі шешімдер туралы жинақтар. Хадистердің ішіндегі ең көрнектілері:
* [[Әс-Сунан әс-Суғра]]
# Әбу Абдолла Мүхаммед әл-Бұхаридің (810 - 70) ''«әл-Жәми ас-сахихи»'' жинағы. Оған 7250 хадис енген. Бұл кітап мұсылмандар әлемінде өте үлкен беделге ие болған;
* [[Сунан Ибн Маджаһ]]
# Мүслім ән-Нишапуридің (817 - 75) ''«ас-Сахих»'' жинағы. Мұнда 12 мың хадис бар;
# ибн Маджа Кәзуринидің (887 ж.ө.) ''«Сунан»'' жинағы;
Көркем әдебиеттің мысалы ретінде әлемге әйгілі фантастикалық әңгәмелер жиналған «[[Мың бір түн]]» жинағын айтуға болады. Шаһерезаданың атынан айтылатын бұл әңгімелер [[10 ғ.]] шамасында жинала бастап, [[14 ғ.]] толығымен құралып болады. Бұл жинақтың құрамындағы хикаялар уақыт өте өзгере беріп, ерте заманда орын алған оқиғалармен бірге салыстырмалы түрде жаңа әңгімелер де араласқан.
# Әбу Дәуіт ас-Сижистанидің (888 ж.ө.) ''«Сунан»'' жинағы;
[[File:Vasnetsov_samolet.jpg|thumb|right|200px|Шығыс әдебиетінде кездесетін «ұшқыш кілем»]]
# Мұхаммед ат-Тирмизидің (892 ж.ө.) ''«әл-Жами әл-Кәбир»'' («Үлкен жинақ») жинағы;
[[Фирдоуси]]дың Парсы елінің ежелгі тарихын баяндайтын ұлттық эпосы да Ислам әдебиетіне жатқызылады. Оның бас кейіпкері әмір Арсалан қазіргі күнге шейін көптеген шығармалардың кейіпкері.
# ән-Насаидың (915 ж.ө.) ''«Сунан»'' жинағы.
''[[Ижма]]'' - алғашқы төрт [[халиф|халифтың]] Құран Кәрімді түсіндіріп, соған сүйене отырып, азаматтық және діни мәселелерге қатысты шығарған ережелер жинағы. <br />
Ислам әдебиетіне көбінесе осы халықтардың әдеби шығармаларын жатқызады:
''[[Қияс]]'' - Құран Кәрім, хадис және ижмаға сүйене отырып шығарылған шешімдер мен ережелер жинағы. Бұлармен бірге Мұхаммед (с.а.у.) Пайғамбар мен оның [[Сахабалар|сахабаларын]], бұрын соңды өмір сүрген әулие әнбиелерді уағыздайтын шығармаларда Ислам Діни әдебиеттернің қатарына қосылады. Бүкіл мұсылман халықтарына түгелдей дерлік таралған ''«Қиссас ул-әнбия», «Сал-сал», «Зарқұм», «Кербаланың шөлі», «Әзірет Әлінің құлдыққа сатылғаны»,'' т.б. аңыздастандар көптеген халықтардың діни танымы мен көркем әдебиетінің ажырамас бөлігіне айналды. Қазақстанда Діни әдебиеттердің насихатшылдық қуаты Ислам дінін таратуда зор қызмет атқарады. Бұл орайда түркі әлеміндегі сопылық ілімнің негізін салушы [[Қожа Ахмет Иасауи|Қожа Ахмет Иасауидің]] ''«Диуани Хикметі»'' қазақ даласындағы алғашқы Діни әдебиеттердің үлгісі болып табылады. Қазақ даласында Діни әдебиеттердің аса мол таралған кезеңі XIX ғ-дың II жартысы. Бұл кезде араб, татар тіліндегі Діни әдебиеттер тасқыны ерекше күшейді. Таза қазақ тіліндегі Діни әдебиеттер үлгілеріне Ы.Алтынсариннің ''«Шариат ул-Исламы»'' мен кейін [[Шәкәрім Құдайбердіұлы]] жазған ''«Мұсылмандық шартын»'' жатқызуға болады. XX ғ-дың соңында Қазақстан оқырмандары тарапынан Діни әдебиеттерге қызығушылык артты. Халифа Алтай қазақ тіліне тәржімалаған Құран Кәрім аудармасы Сауд Арабиясында жарық көріп, Қазақстан мұсылмандарына сыйға тартылды. Құран Кәрімнін бір топ мамандар тәржімалаған аудармасы қазақ тілінде бірнеше мәрте жарық көрді. Соңғы жылдары ''«Көкжиек», «Алтын қалам», «Х.Алтай қоры», «Шапағат-Нұр», «Кәусар-саяхат», «Әлбаракат», «Хикмет», «Мұсылман»'' баспа үйлерінен Ислам діні бағытындағы жүзге жуық ғылыми-танымдық кітаптар жарық көрді. ''«Шапағат-нұр», «Ислам әлемі»'' журналдары мен ''«Иман»'' газеті қазақ, орыс, ұйғыр, шешен тілдерінде шығады.<ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>
*[[Араб әдебиеті]]
*Иран әдебиеті:
**[[Парсы әдебиеті]]
**[[Курд әдебиеті]]
*Оңтүстік Азия әдебиеті:
**[[Урду әдебиеті]]
**[[Кашмир әдебиеті]]
**[[Синдхи әдебиеті]]
**[[Бенгал әдебиеті]]
**[[Пәкістан әдебиеті]]
*Түркі әдебиеті:
**[[Әзірбайжан әдебиеті]]
**[[Түрік әдебиеті]]
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
{{Islamislam-stub}}
{{lit-stub}}
{{wikify}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Ислам]]
| 