Шөгінді тау жыныстары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Шөгінді тау жыныстары'''<ref>Русско-казахский толковый географический словарь. Под общей редакцией академика АН КазССР, проф. С. К. Кенесбаева и кандидата филол. наук А. А. Абдрахманова. Алма-Ата, Изд-во «Наука», 1966, стр. 204. (Академия наук Казахской ССР. Институт языкознания. Сектор физической географии). Составители: Ж. Аубакиров, С. Абдрахманов, К. Базарбаев</ref> — құрлықта немесе су бассейндерінде шөгетін материалдан пайда болатын тау жыныстары. Материалдың бөлшегі, салмағы, үлкендігі оның сортталу дәрежесімен сипатталады және қабатты болады, жануарлар мен өсімдіктердің қалдықтары кездеседі. Шығу жағынан химиялық ([[гипс]], [[тас тұзы]], [[оолитті ізбестас]] және басқалары), органогендік (қараңыз), жануарлар мен өсімдіктердің өмір сүруінің салдарынан пайда болады (маржандық және қабыршақтық [[ізбестас]], [[шымтезек]], [[тас көмір]]) және кесек шөгінді тау жыныстарына
== Шөгінді тау жыныстары ==
5-жол:
Шөгінді тау жыныстарының түзілу процесі [[литогенез]] деп аталып, үш сатыда өтеді:
* қатты (түпкі) тау жыныстарының мүжілуі, бұзылуынан бастапқы материал пайда болады;
* осы материал [[су]] ағыны, [[жел]], [[мұздық |мұздыққа]] байланысты құбылыстар әсерінен көшеді де құрлық немесе су түбіне тұнады;
* әр түрлі бөлшектерден құралған, суға қаныққан борпылдақ [[тұнба]] түзіледі.
Әлі тепе-теңдік күйге келмеген, бірақ уақыт өте келе біртіндеп Шөгінді тау жыныстарына айналатын осы тұнба күрделі физика-химиялық жүйе болып саналады. Осы жүйенің тау жыныстарына айналу процесі [[гипергенез]], [[седиментогенез]], [[диагенез]], [[катагенез]], т.б. даму сатыларында жүзеге асады. Шөгінді тау жыныстары бұрын болған [[эндогендік]] тау жыныстарының үгілу өнімдерінен пайда болғандықтан олардың химиялық құрамы бір-біріне ұқсас. Айырмашылығы Шөгінді тау жыныстарында [[темір]] мен [[кальций]] тотығы және су мен көміртектің көбірек болуында. Шөгінді тау жыныстары құраушыларына байланысты аутигендік және аллотигендік деп бөлінеді.
| |||