Ұлы тоқырау: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Ұлы тоқраудыңтоқыраудың алдында [[1929]] жылы [[АҚШ]] –та [[Биржа]] күйреуі болды. [[1929]] жылы [[24 қазан]]да «[[қаралы бейсенбі]]» күні акциялар бағасы күрт құлады, [[25 қазан]] күні қысқа мерзімге аздап көтерілгенмен әрі қарай апатты ауқымды «[[қаралы дүйсенбі]] ([[28 қазан]]) мен «[[қаралы сейсенбі]]» ([[29 қазан]] ) күндеріне айналды. [[1929]] жылдың [[29 қазан]] күні —[[Уолл-стрит]]те биржа күйреуінің күні әкелді.

Экономистер Ұлы тоқыраудың себептері туралы біртұтас пікірге келе алмады. Ол туралы әр түрлі [[теория]]лар орын алған, топшалау бойынша, тегі [[экономикалық дағдарыс]]тың пайда болуына әр-түрлі факторлардың жиынтығы әсер еткен болуы тиіс.

1. '''Кейнсиа́ндық түсініктеме''' — ақша массасының тапшылығы. Ол кезде ақша [[алтын қор]]ына тікелей байланысты еді, ол ақша массасын тежеп отырды. Сол кезеңде өндіріс өркендеп өсті, ғасырлар тоғысында тауарлардың жаңа түрлері пайда бола бастады. Мысалыға автомобиль, ұшақтар, радио сияқты түрлері. Тауарлар саны жалпы өнімі, сол сияқты [[ассортимент]]і бойыншада бірнеше есеге өсті. Соның салдарынан ақша массасының тежелуімен тауар массасының өсуі күшті [[дефляция]]ға – бағалардың күрт түсуіне әкелді. Бағалардың күрт түсуі— қаржы тұрақсыздығына, көптеген кәсіпорындардың [[банкрот]]қа ұшырауына, [[несие]]лердің қайтара алмауына әкеп соқты.Қуатты [[мутипликативтік әсер]] өркендеп келе жатқан салаларға да әсерін тигізді.

6.Ұлы тоқырауға әкелуші себептердің бірі деп [[1930]] жылы '''қабылданған Смута — Хоули заңы''' деп те есептейді. Ол бойынша [[импорт]]тық тауарларға жоғары [[кеден]]дік баж салынды,солай ішкі өндірушілерді қорғалды. Ішкі өндірушілерді осы тәсілмен қорғау үшін үкімет [[импорт]]тық арзан тауарлардың бағасын өсірді. Бұл халықтың онсыз да төмен сатып алу қаблеттілігін тіпті нашарлатып жіберді. Басқа елдер [[Америка]] [[экспортер]]лерін қорғау мақсатында қарсы шаралар қолдануға мәжбүр болды Тек қана 30-шы жылдары өзара сауда келісімдері туралы заңы күшіне енгесін ғана [[кеден]]дік баж салығы төмендеп, халықаралық сауда қалпына келе бастады. Бұл әлемдік сауданы қалыптастырып, әлемдік [[экономика]]ға оң әсерін тигізе бастады.

8. '''Маржиналь заемдары'''. Заемның мәні қарапайым— [[компания]] акцияларын жалпы құнының небәрі 10 % төлеп сатып алуға болады. Мысалы: бағасы 1000 доллар тұратын акцияны 100 долларға сатып алуға болады. [[Несие]]нің бұл түрі 20-шы жылдары әйгілі болды, себебі бәрі акциялар нарығына қатысатын. Несиенің бұл түрінің бір қулығы бар. [[Брокер]] кез-келген уақытта қарызды қайтаруды талап етуі мүмкін, оны 24 сағат ішінде қайтару керек. Бұл маржалық талап деп аталады, әдетте ол [[несие]]ге алынған акциялардың сатылынуына әкеледі.[[1929]] жылы [[24 қазан]]да [[Нью-Йорк]]тің маржалық [[несие]] берген брокерлері,қарыздарды жаппай қайтаруды талап етті. Барлығы маржалық [[несие]] төлемеу үшін бірден акцияларынан құтыла бастады. Маржалық талаптардың бірден төлеу қажеттілігі банктерде ақшаның жетіспеушілігіне әкелді, олар да ұқсас жағдайда болатын(банк активтері бағалы қағаздарға салынған еді, олар тез арада сатуға мәжбүр болды). Осы жағдай он алты мың банкті құрдымға кетірді, ол халықаралық банктерге бәсекелестерін сатып алуға мүмкіншілік берді, ал [[Америка]]ның алпауыт [[компания]]лары өте арзан бағамен сатыла бастады.Қоғам толығымен жұрдай болғанда, Федералдық резервтің банкирлері [[АҚШ]] алтын стандартының күшін жоюға шешім қабылдады. Осы мақсатпен [[АҚШ]] барлық қалған алтынды жинап алды. [[Дағдарыс]]тың салдарымен күресуді желеу етіп [[АҚШ]] халықтың алтынын конфискациялады.