|
Ақмола облысының солтүстігінде «Бурабай» ұлттық паркі орналасқан. Бурабайдың тау-тасы да, көлі де, жазық даласы да ертегілер мен аңыздарға толы. Көкше жеріндегі Бурабайдың тамаша табиғаты, тылсым бейнесі – қарағайлы орманы, бір-бірінен көлдері арқылы бөлініп жатқан қатпарлы жартастары, биік құз басындағы тастары мен шыңдары небір бейнені көз алдыңа елестетеді.
{{Қорық аймақ
| name = «Бурабай» ұлттық паркі<br>[[Сурет:Burabai.jpg|300px|Жұмбақтас]]
| iucn_category = II
| image = Kazakhstan locator blank.svg
| caption =
| locator_x = 167
| locator_y = 18
| location = {{Қазақстан байрағы}} [[Қазақстан]], [[Ақмола облысы]]
| lat_degrees = 53
| lat_minutes = 05
| lat_seconds = 00
| lat_direction = N
| long_degrees = 70
| long_minutes = 18
| long_seconds = 00
| long_direction = E
| area = 129 565 га
| established = [[2000]] жыл [[тамыздың 12]]
| governing_body = ҚР Президентінің іс басқармасы
| world_heritage_site =
| website = [http://gnpp.kz/ gnpp.kz]
}}
Қазақстан Республикасы Президенті іс Басқармасының «Бурабай» мемлекеттік табиғи ұлттық паркі 2000 жылы тамызда құрылды.
'''«Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі''' [[Ақмола облысы|Ақмола облысының]] [[Щучье ауданы|Щучье ауданында]] орналасқан. 2000 жылы ұйымдастырылған. Саябаққа Қазақ ұсақ шоқылы аймағының ([[Сарыарқа]]ның) солтүстік-батыс бөлігіндегі [[Көкшетау қыраты|Көкшетау қыратының]] шығыс бөлігінде орналасқан Бурабай таулы орман сілемі кіреді. Жер аумағы 83,5 мың га. Саябақ орналасқан аймақта ауа райы континенттік, қысы суық әрі ұзақ, ал жазы қысқа, ыстық. Қаңтардың орташа температурасы –16,7°С, шілдеде –18,6°С. Бурабай сілемдерінде [[Бурабай]], [[Шортанды]], [[Қатаркөл]], Үлкен және [[Кіші Шабақты]], т.б. табиғаты әсем көлдер көп. Мұндағы көлдердің суы негізінен тұщы. Саябақ аумағында шағын өзендер мен жылғалар да бар. Бурабай орман сілемінде қылқан жапырақты және аралас жапырақты қалдық ормандар плейстоцен дәуірінен бері сақталып келеді. Онда [[республика]]ның солтүстік аймақтарына тән [[өсімдіктер]] мен [[жануарлар|жануарлардың]] реликт түрлері де сақталған. Саябақта өсімдіктердің 757 түрі өседі, оның 95-і сирек және жойылып кету қаупі бар түрлер (мыс., ірі гүлді шолпанкебіс, қара қандыағаш, [[бұғы]] қынасы, Фукс сүйсіні, т.б.). Орманды алқапта көбірек өсетін ағаштың бірі – [[қарағай]]. Одан басқа [[көктерек]], [[тал]], [[ырғай]], [[бозарша]], [[итмұрын]], [[долана]], [[қарақат]], т.б. өседі. Реликті түрлерден – [[қырықжапырақ]], [[қырықбуын]], [[плаун]], [[қияқөлең]], [[мүкжидек]], т.б. бар. Сондай-ақ саябақтың флора құрамында дәрілік, тағамдық, әсемдік өсімдік түрлерін көптеп кездестіруге болады. Кейбір шағын көлдердің жағалауларында реликті шымтезек батпақтары да бар. Саябақтың [[фауна]] құрамы да өте бай. Мұнда омыртқалы жануарлардың 305 түрі мекендейді, олардың 87-сі сирек кездесетін түрлер. Мұнда кәдімгі бұғы және асканияның буданды бұғылары жерсіндірілген. Орманды алқаптарда [[сілеусін]], [[ақкіс]], [[ақ қалақ]], [[орман сусары]], т.б. мекендейді. Саябақ аумағында балықтардың 6, қосмекенділердің 3, бауырымен жорғалаушылардың 6, құстардың 200-ден астам түрі кездеседі. Қазақстанның [[Қызыл кітап|«Қызыл кітабына»]] енген [[бүркіт]], [[қарақұс]], үкі, т.б. бар. [[Омыртқасыздар]] әлемі әлі толықтай зерттеліп біткен жоқ. Бірақ қорғауға алынған жәндіктердің кейбір түрлерін: әдемі қызинелік, Сервилдің севчугі, дала сколиясы, карминді поляк сымыры, т.б. кездеседі. Саябақ ландшафтысының ғажайып табиғатына қарап, бұл алқапқа «Қазақстан Швейцариясы» деген теңеу береді. Мұнда үгілу мен желдің әсерінен ерекше тас мүсіндер қалыптасқан. Мыс., «[[Оқжетпес]]», «[[Ұйқыдағы батыр]]», «[[Бүркіт]]», «[[Түйе]]», «[[Құдыр]]», «[[Сфинкс]]».
<ref> [[Қазақ энциклопедиясы]],10 том</ref>
Бурабайдың әрбір қия тасына аңыздар негізінде және бейне ерекшелігіне қарай ат қойып отырған: Оқжетпес, Жұмбақтас. «Жұмбақтасты» бір қырынан қарасаң – бұрымды жас қызға балайсың, екінші қырынан қарасаң - орамал тартқан келіншекке балайсың, үшінші қырынан қарасаң – бетіне әжім түскен кемпірге балап таңқаласың.
{{Қазақстан ЕҚТА-лары}}
==Пайдаланылған әдебиеттер==
<references/>
Бурабай көлдеріне Бурабай, Шортанды, Үлкен Шабақты, Кіші Шабақты, Қотыркөл жатады. Сонымен қатар, Сары-арқаның, Көкшетау тауларының аралығында бір-біріне жақын орналасқан ұсақ көлдер тобы бар. Олар суының тазалығымен ерекшеленеді.
{{stub}}
{{wikify}}
Оқжетпес
[[Санат:Қазақстан ұлттық парктері]]
Оқжетпес туралы мынадай аңыз бар екен:Қалмақ қызына Абылай ханның әскерлері «мен аламын» деп таласады. Сонда Абылай жауынгерлерін ренжітіп алмас үшін “Бұйырдым тұтқын қыздың қалауына” дейді. Тұтқын қыз жігіттердің өнерін сынау үшін үш шарт қояды. Біріншісі — Көкшенің ең биік шыңының басындағы найза ағашқа байланған шәйі орамалды атып түсіруі еді. Қыздан дәмелі хан батырларының барлығы да “шіреніп садақтарын шыңға кезегенімен” ешқайсысы сыннан өте алмайды. Шың содан кейін Оқжетпес аталыпты.
[[Санат:Ақмола облысы]]
Жеке батыр
Бір кедей ауылда ақылды парасатты, арманшыл, үлкен күштің иесі батыр өмір сүріпті. Ол жас, өлең айтатын ешқандай қорқуды білмейтін болыпты. Өсе келе айналысындағы кедейшілікті, халықтың көз жасын, қайғысын көреді. Шығыстан және оңтүстіктен ауылға жоңғарлар, батыстан – Волга қалмақтары қысым жасады. Дұшпандары ауылдан адамдарды, малдарды айдап әкетіп жатады. Ел ішінде жігіттер қыз-келіншектер үшін өзара төбелесті. Осындай реніштері үшін олар бір-бірінің жайылымдарына зиян келтірді. Осындай келеңсіз жағдайларға өкпелеп жас батыр ауылдан кетіп, өз бақытын табуға бел буады. Жолда батыр өзге елдің бірнеше әскерлерін жолықтырады. Олар бақытқа жету үшін жердің түбіне жалғыз бару керек емес, қасыңда жора-жолдас болу керек. Күш біріктіріп, еліңді-жеріңді қорғасаң, сонда бақыт өзі келеді, - дейді. Батыр ешқайсысының сөзіне құлақ аспай, өз жөніне кете береді. Алдынан дұшпанның үлкен әскері кездесіп, барлық жолын жауып, қанды шайқас болады. Сонда ғана қанша батыр болса да, жалғыз жолға шығуға болмайтынын түсінеді. Дұшпандарының қолынан дала төсінде мәңгі ұйқыға кетті. Қазіргі кезде «Жеке батыр» тас бейнесі халық жүрегінде аңыз болып қалды.
|
