Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев''' (1931-1976, шын аты ''Мұхаммедқали'') – қазақтың лирик ақыны, мұзбалақ ақын, өз заманында лайық бағасын ала алмаса да өзінен кейінгілер үшін мәртебесі биік ақиық ақын.

Ол 1931 ж. 9-шы ақпанда [[Алматы облысы]], қазіргі Райымбек (бұрынғы Нарынқол) ауданының [[Қарасаз]] ауылында дүниеге келген. Алайда, құжаттар бойынша ақынның туған күні [[ақпанның 9]]-нда тойланады. Бұған тиісті ақынның анасы Нағиман апа былай деген: «Мұқағалиым 1931 жылы наурыз айының 8-інде дүниеге келген болатын. Жаңылысуым мүмкін емес. Себебі балам мынау фәнидің есігін ашқаннан біраз уақыт кейін [[Наурыз тойы]] болады, наурыз [[көже]] жасаймыз деп күтіп отырғанбыз.» Мұқағали Мақатаев атындағы әдеби сыйлықтың лауреаты [[Оразақын Асқар]] ақынның екінші ту­ған күніне байланысты мынадай сөз айта­ды: «Ал құжат бойынша Мұқағали 9 ақпан­да дүниеге келген. Бұл куәлікті ақын ес білген кезде сол кездегі сайлау науқанына байланысты өзі жаздырып алған екен».<ref>«Алаш айнасы» республикалық қоғамдық-саяси күнделікті газет, http://alashainasy.kz/interested/26110/</ref> Азан шақырып қойылған аты - Мұхаметқали.<ref name="ReferenceA">"Аңыз адам" журналы, №3, 15 ақпан 2011</ref> Әкесі қарапайым шаруашы:колхозда сушы, шалғышы болып істеген. Мұқағали үйдің тұңғышы болған, оның артынан бір қыз және үш ұл туылғантуған. Ақынның қарындасы мен алғашқы інісі ерте көз жұмған. Соңғыларының есімдері - Тоқтарбай мен Көрпеш. Қазақ дәстүрі бойынша үйдің алғашқы баласы ата-әжесінен тәрбие алуы тиіс, сондықтан Мұқағали әжесі Тиынның қолында өсіп, анасын жеңгесіндей қабылдайды. Балалық шағы соғыспен қатар өткендіктен, ақын тағдырдың ащы дәмін ерте татады("Неңді сенің аңсаймын,бала шағым?"). Мұқағалидің әкесі 1941ж Калиниград майданында қаза табады.<ref>"Аңыз адамname="ReferenceA" журналы, №3, 15 ақпан 2011</ref>

Ол 1962 жылы [[Алматы]]ға қоныс аударып, әдеби ортаға етене араласа бастайды. Алматы Шет тілдері институтының неміс тілі, Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультеттерінде оқып және Мәскеудегі М. Горький атындағы әлем әдебиеті институтында білім алады.

Мұнан соң «[[Социалистік Қазақстан]]» (қазіргі «[[Егемен Қазақстан]]») газетінің (1962-1963 жж.), «Мәдениет және тұрмыс» (қазіргі «[[Парасат (журнал)|Парасат]]») (1963-1965 жж.), «[[Жұлдыз (журнал)|Жұлдыз]]» (1965-1972 жж.) журналдарының редакциясында, [[Қазақстан Жазушылар одағы|Қазақстан Жазушылар одағында]]нда (1972-1973 жж.) қызмет атқарады.

Мұқағали поэзиясының қайнар көзі, шабыт тұғыры туған елі, өскен жері, Отан тағдыры, замана тынысы, замандастарының арман аңсары. Осының бәрін Мұқағали жас дарынға тән қайталанбас шеберлікпен, тәңірдің таңдайынан төгілгендей поэтикалық мінсіз үйлесіммен, әр жүрекпен тіл табысар сыршыл да шыншыл сезіммен, нағыз [[поэзия|поэзияға]]ға ғана тән бейнелі образдармен бедерлеп, өлмес өнер деңгейінде туындатып отырған.

Ақынның тұңғыш өлеңдері “Қырман басында”, “Қойшы бала — Әкітай” ауданындағы “[[Советтік шекара]]” газетінде жарияланды (1949). “Інімнің ойы”, “Шебер” [[өлең|өлеңдері]]дері “Жастық жыры” атты жинаққа енді (1951). Алғаш Мұқағали талантын бағалаған Ә.[[Тәжібаев]]: “Өзіңнен де жігерлілеу, оттылау жас жеткіншек жеткенде, мақтанбасқа бола ма?!” деген еді (“[[Қазақ әдебиеті]]”, 18.3.1960).

Мұқағалидің “Қарлығашым, келдің бе?”, “Дариға жүрек” (1972 ж.), “Аққулар ұйықтағанда”, “Шуағым менің” (1975 ж.), “Соғады жүрек”, “Шолпан”, “Жырлайды жүрек”, “Өмір-өзен”, ”Өмір-дастан” және т.б. жыр жинақтары, сондай-ақ, “Қош, махаббат!” (1988 ж.) атты [[проза|прозалық]]лық кітабы да бар. Біршама өлеңдеріне [[ән]] жазылды. Өзін аудармашылық қырынан да сынап көрген Мұқағали [[Данте|Дантенің]]нің “Құдіретті комедиясының” “Тамұқ” деген бөлімін (1971 ж.), [[Шекспир|Шекспирдің]]дің “Сонеттерін” (1970 ж.), [[Уолт Уитмен|Уолт Уитменнің]]нің өлеңдерін (1969 ж.) қазақ тіліне аударды.

Ақынның көзі тірісінде 3 аударма кітабы [У.Уитмен, “Шөп жапырақтары” (1969); У.Шекспир, “Сонеттер” (1970); Д.[[Алигерьи]], “Құдіретті комедиясының” “Тамұқ” бөлімі (1971)], 8 жыр жинағы [“Ильич” (1964), “Армысыңдар, достар” (1966), “Қарлығашым, келдің бе?” (1968), “Мавр” (1970), “Дариға-жүрек” (1972), “Аққулар ұйықтағанда” (1974), “Шуағым менің” (1975), “Өмірдастан” (1976)] жарық көрді. У.Уитмен, У.Шекспир, Н.[[Тихонов]], Р.[[Бернс]], Ф.[[Ансари]], А.[[Акопян]], А.[[Исаакян]], Е.[[Евтушенко]], Ф.[[Моргун|Моргуннің]]нің бірнеше өлеңдерін аударды. Ю.А. [[Александров]], М.М. [[Курганцев]] тәржімалаған [[ақын өлеңдері]] “Зов души” деген атпен [[орыс]] тілінде басылып шықты

Шығармалары [[өзбек]], [[қырғыз]], т.б. тілдерге аударылған. Ақынның әдеби мұрасын зерттеуде 3 [[кандидаттық диссертация]] қорғалып К.[[Сейтова]] “Мұқағалидың ақындық мұрасы” (1991), К.[[Хамидуллаев]] “Мұқағалидың ақындық шеберлігі” (1993), тіл білімінде З.[[Қазанбаева]] “М. Мақатаев лирикасының грамматикалық ерекшеліктері”(1999)], шығармашылығы турасында 700-ге тарта еңбек (мақала, естелік-эссе, роман, поэма, өлең, т.б.) жазылған. Мұқағали қайтыс болғаннан кейін ҚР Жазушылар одағы Мұқағалидің атындағы әдеби сыйлық тағайындады (1985), оған ҚР Мемлекеттік сыйлық (1999), “Ғасыр ақыны” атағы берілді. 60 жылдық мерейтойы қарсаңында ақынның туған жерінде [[мұражай|мұражайы]]ы ашылды. Алматыда ақын атында мектеп, көше және сол көше бойында Мұқағалиға арналған ескерткіш бар. Мұқағали өлеңдеріне Н.[[Тілендиев]], Д.[[Рақышев]], Ш.[[Қалдаяқов]], І.[[Жақанов]], А.[[Қоразбаев]], Т.[[Рахимов]], М.[[Рүстемов]], Т.[[Мұхамеджанов]], Ә.[[Тінәлиев]], Б.[[Оралұлы]], Т.[[Досымов]], т.б. [[сазгер|сазгерлер]]лер ән жазды.

1999 жылы Мұқағалидың «Аманат» атты кітабы [[Мемлекеттік сыйлық|Мемлекеттік сыйлыққа]]қа ие болды (Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық).

2011 жылы Мұқағали Мақатаевтың 80 жылдығы түрлі деңгейде аталып өтпек. Осы мерекеге орай "Ақын, туған күнінмен!" деген [[Асқаров Алимжан]] өлең арнаған.<ref> Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2 </ref><ref>Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6 </ref>