Ертіс: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Arystanbek (талқылау | үлесі) ш 2.133.129.254 (т) өңдемелерінен Temakosan соңғы нұсқасына қайтарды |
||
1-жол:
{{Өзен
|шынайы атауы =
|сурет = Pavlodar-Fiume Irtysh.JPG
|сурет ені =
|сурет атауы = Павлодар аумағындағы Ертіс өзені
|карта = Irtysh_basin.png
|карта ені =
|карта атауы = Ертіс бассейні
|ұзындығы = 4248
|су алабының ауданы = 1 643 000
|су алабы = [[Солтүстік Мұзды мұхит]]ы
|өзендердің су алабы = [[Обь/Үбі]]
|су шығыны = 3000
|өлшеу орны = сағасы
|бастауы = [[Алтай таулары]]
|бастауының орны = Қытай мен Моңғолияның шекаралары
|бастауының биіктігі =
|s_lat_dir = N|s_lat_deg = 47|s_lat_min = 52|s_lat_sec = 29.49
|s_lon_dir = E|s_lon_deg = 89|s_lon_min = 58|s_lon_sec = 23.02
|сағасы = [[Обь]]
|сағасының орны =
|сағасының биіктігі =
|m_lat_dir = N|m_lat_deg = 61|m_lat_min = 04|m_lat_sec = 50
|m_lon_dir = E|m_lon_deg = 68|m_lon_min = 49|m_lon_sec = 50
|еңістігі = 0,03
|ел = [[Моңғолия]], [[Қытай]], [[Қазақстан]], [[Ресей]]
|аймақ =
|ортаққордағы санаты = Irtysh River
}}
'''Ертіс''' ({{lang-ru|Иртыш}}, {{lang-zh|额尔齐斯河}}) - [[Солтүстік Мұзды мұхит]] алабында жатқан өзен, [[Обь өзені]]нің сол жақ саласы.<ref name="http://www.ic.omskreg.ru/irtysh/rew.htm">http://www.ic.omskreg.ru/irtysh/rew.htm</ref>
* [[Ертіс өзенінің табиғи жағдайлары]]
▲ = Ертіс өзені туралы
Қазақстан жерінде [[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс Қазақстан]], [[Павлодар облысы|Павлодар облыс]]тары арқылы ағады. Жалпы ұзындығы 4248 км, оның 1698 км-і Қазақстан жерінде. Су жиналатын алабы 1643 мың км<sup>2</sup>. Бастауын Алтай (Қытай) сілемдерінен ([[Бесбоғда]] тауынан) алады. [[Зайсан көлі]]не дейінгі бөлігі – Қара Ертіс, [[көл]]ден төмен қарай Ақ Ертіс немесе Ертіс деп аталады. Арнасы бастау жағында, негізінен, қар, мұз суымен, орта және төменгі ағыстарында қар, жаңбыр және жер асты суымен толығады. Алабы Алтай тауларының оңтүстік-батысын, [[Тарбағатай]]дың солтүстік-батыс баурайын, Сарыарқаның солтүстік-шығысын, [[Ресей]] жерінде [[Батыс Сібір жазығы]] мен Шығыс Орал етегін қамтиды.
Қазақ жерінде Ертіс ағынын Қатын, [[Қалба]], [[Нарын]], Тарбағатай және Сауыр жоталарынан, Құлынды даласынан жинайды. Көп жерінде тау сілемдерін тіле терең [[шатқал]]дар қалыптасқан. Бұл тұста жағаларының биіктігі 500 м-ге жетеді. Құлынды даласында өзеннің арнасы кеңейіп, жайылмасы пайда болады. Таулық аңғары (250 м биіктікке дейін) қылқан жапырақты орманды, оң жағы көбіне қарағайлы шабындықты келеді, осы тұстағы арнасының ені 100 – 150 м, Омбы қаласы тұсында 6 – 8 км, Тобыл қаласы тұсында 25 – 30 км-ге жетеді.
Қазақстандық бөлігіндегі басты [[сала]]лары
* → [[Есіл (өзен)|Есіл]]
* → [[Тобыл (өзен)|Тобыл]]
* → [[Бұқтырма]]
* → [[Шаған]]
* → [[Үлбі]]
* → [[Шар]]
* → [[Күршім]]
* → [[Үлкен Бөкен]]
* → [[Қалжыр]]
* → [[Нарын]]
* → [[Алқабек]]
* → [[Ұлан]]
* → [[Қайыңды]]
[[Ресей]] аумағындағы салалары
* →[[Вагай]]
* →[[Конда]]
* →[[Омь]]
* →[[Тара]]
* → [[Демьянка]]
Жылдық ағынын реттеу және электр энергиясын алу үшін өзен бойында Бұқтырма, Өскемен, Шүлбі бөгендері салынған. [[Сарыарқа]] аймағындағы табиғи қорларды игеру мақсатында Ертіс – Қарағанды каналы тартылған. Көліктік маңызы зор, сағасынан 3784 км-ге дейін кеме қатынайды. <ref name="test">Қазақ энцклопедиясы</ref>
Line 21 ⟶ 73:
[[Санат: Павлодар облысы өзендері]]
[[Санат: Шығыс Қазақстан облысы өзендері]]
[[Санат:Ертіс]]
[[Санат:Ертіс су алабы өңірі өзендері]]
[[Санат:Қытай өзендері]]
[[Санат:Ресей өзендері]]
| |||