Ұнтақтар

Өндіріс пен ауыл шаруашылығында, сол секілді тамақ өнеркәсібі мен өндірісінде қол-данылатын көптеген заттар мен шикізаттар, товарлар ұнтақ күйінде кездеседі, мысалы, үнтақ отындар, күйе, ұн, крахмал, қүрғақ бояулар мен пигменттер, цемент, бор сияқты қүрылыс материалдары, минералды және ор-ганикалық тыңайтқыштар, дәрі-дәрмектер мен иісті препараттар, тағам өнімдері және басқалар.

Үнтақтар өзінің көптеген сипатына орай аэрозольдерге өте жақын, тіпті оны қатты

70-сурет дисперстік фазасы жинақталған аэрозоль ретінде қарастыруға да болады. Ұнтақтарға ірі дисперстік, седиментациялық тұрғыдан тұрақсыз системаларды да жатқызуға болады.

Үнтақ бөлшектерінің өлшемі және оған тікелей тәуелді бфла-тын олардың меншікті беткі қабатының қолданбалы мәні зор/Ай-талық, баяу реңінін, ашықтығы мен бояғыштық қабілеті, тамақ өнімінде қолданылатын ұнтақтардың дәмділігі, тағы да басkалар олардың дисперстілік дәрежесше байланысты. Ал ондағы бөлшек өлшемін микроскоптық, седиментациялық және елеу әдістерімен анықтауға болады. Ұнтақтағы бөлшектердің меншікті бетқі қаба-тын, азоттың бөлшектерге адсорбциялануымен немесе ұнтай, арқы-лы сүзілген сұйық мөлшерімен, сол сияқты ұнтақ арқылы сорыл-ған ауа көмегімен анықтайды.

Бөлшектерден түратын кабат бетін, осы қабаттағы кіші бөл-шектердің қозғалуын қарастырудың мәні зор, өйткені олар үнтақ-ты тасымалдауға негіз болады. Бұл қозғалыстар үш түрлі тәсілмен жүзеге асуы мүмкін: 1. Бөлшектер ұнтақ бетінде домалап козға-лады. 2. Бөлшектер ұнтақ бетінен бөлініп, көтеріледі және өте тез, сол сәтте-ақ төмен түседі, яғни бөлшек “секіре” қозғалады. 3. Бөл-шектер аэрозоль күйінде қозғалады немесе ол жел ағымымен бірге жүреді. Бұл қозғалыстың үш түрін де түбіне кальщ құм қабаты төселген аэродинамикалық трубадан байқауға болады. Ауа ағы-мының белгілі мәндегі жылдамдығы кезінде бөлшек домалай қоз-ғалады. Ал егер олар кішігірім ойысқа кезіксе, тоқтап қалады. Егер ауа жылдамдығы бүдан біраз артық болса, онда бөлшектер тағы да домалай бастайды.

Ұнтақтарды да коллоидты системадағыдай конденсациялық және дисперсиялық әдістермен алады.

Конденсациялық әдіс

Конденсациялық әдіс бойынша екі не одан да көп электролит-тер ерітіндіде химиялык, реакцияласқанда және осы өнімнің бірі түнбаға шөгінді күйінде түскенде қолданылады. Мысалы, Nа2СОз + СаС12 = СаСО3| + 2NаС1. Сондай-ақ, кейбір жоғары дис-перстіліктегі ұнтақтарды өртеп, мысалы, мырыш оксидін, алады. Бүл реакция 300°С-та жүреді. Ал газ және сұйық отындарды оттек жеткіліксіз жағдайда жаққанда күйе алынады. Егер конденсация-лык әдіс кезінде алынған зат ірі болса, оны ұнтақтайды.

Дисперсиялық әдіс

Бұл әдіс бұрында қарастырылған механи-калық диірмен, коллоидты диірмен, ультрадыбысты аспаптармен берілген заттарды үнтақтауға негізделген. Осында ұнтақталған заттарды електен өткізіп, оларды өлшеміне орай сұрыптайды. Қол-даныдран диірмснге орай түрлі ұнтақтар алынады. Ұнтақтардың өлшемін талдап, бақылайды. Ол үшін електен өткізу, седимента-циялық және адсорбцияны өлшеу сияқты тәсілдерді пайдаланады.