Абхаз тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Жаңа бетте: "'''Абхаз тілі''' - Абхазия негізгі тұрғыны - абхаз халықының мемлекеттік тілі. Көбіне Абхазия мен..." |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
4-жол:
Абхаз тілі Иберий-Кавказ тілдерінің бірі. Екі диалектіге бөлінеді: абжуй, бзыб. Әдеби тілі абжуй диалектісі негізінде қалыптасты. Тұңғыш абхаз алфавитін Абхаз тілінің фонетикалық ерекшеліктерін ескере отырып, орыс графикасы негізінде 1862 ж. П.К.Услар жасады. Абхаз тілінің алфавиті сараланып, төрт рет өзгерді (1926ж., 1928ж., 1938ж., 1954ж.). <br />
Дауысты дыбыс аз, дауыссыздар 50 ден астам. Абхаз тілі - агглютинатив тіл. Белгілілік категориясын білдіру үшін сөз алдына "а", белгісізділік категориясын білдіру үшін сөз аяғына "к" қосымшасы қосылады. Етіс формасы жоқ. Көсемше, есімше формасы жиі қолданылады.
== Алфавит==
{| class="wikitable IPA"
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | А а <br/> [aː]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б <br/> [b]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | В в <br/> [v]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г <br/> [ɡ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Гь гь <br/> [ɡʲ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Гә гә <br/> [ɡʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҕ ҕ <br/> [ʁ/ɣ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҕь ҕь <br/> [ʁʲ/ɣʲ]
|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҕә ҕә <br/> [ʁʷ/ɣʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д <br/> [d]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Дә дә <br/> [dʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е <br/> [ɛ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж <br/> [ʐ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Жь жь <br/> [ʒ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Жә жә <br/> [ʒʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | З з <br/> [z]
|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӡ ӡ <br/> [d͡z]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӡә ӡә <br/> [d͡ʑʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | И и <br/> [j/jɨ/ɨj/i]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | К к <br/> [kʼ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Кь кь <br/> [kʼʲ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Кә кә <br/> [kʼʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қ қ <br/> [kʰ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қь қь <br/> [kʲʰ]
|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Қә қә <br/> [kʷʰ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҟ ҟ <br/> [qʼ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҟь ҟь <br/> [qʼʲ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҟә ҟә <br/> [qʼʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л <br/> [l]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | М м <br/> [m]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н <br/> [n]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | О о <br/> [ɔ]
|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | П п <br/> [pʼ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҧ ҧ <br/> [pʰ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р <br/> [r]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | С с <br/> [s]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т <br/> [tʼ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Тә тә <br/> [tʼʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҭ ҭ <br/> [tʰ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҭә ҭә <br/> [tʷʰ]
|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | У у <br/> [w/wɨ/ɨw/u]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф <br/> [f]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х <br/> [x/χ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Хь хь <br/> [xʲ/χʲ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Хә хә <br/> [xʷ/χʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳ ҳ <br/> [ħ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҳә ҳә <br/> [ħʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц <br/> [t͡s]
|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Цә цә <br/> [t͡ɕʷʰ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҵ ҵ <br/> [t͡sʼ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҵә ҵә <br/> [t͡ɕʼʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч <br/> [t͡ʃʰ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҷ ҷ <br/> [t͡ʃʼ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҽ ҽ <br/> [t͡ʂʰ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҿ ҿ <br/> [t͡ʂʼ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш <br/> [ʂʃ]
|-
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Шь шь <br/> [ʃ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Шә шә <br/> [ʃʷ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы <br/> [ɨ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ҩ ҩ <br/> [ɥ/ɥˤ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Џ џ <br/> [d͡ʐ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Џь џь <br/> [d͡ʒ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь <br/> [ʲ]
| style="width:5em; text-align:center; padding: 3px;" | Ә ә <br/> [ʷ]
|}
== Дереккөздер ==
* “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
| |||