Уикипедия

Христиандық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш "Христиандық" бетін қорғады ([Өңдеуге=Тіркелгісіздерге тиым] (мәңгі) [Жылжытуға=Тіркелгісіздерге тиым] (мәңгі))
Өңдеу түйіні жоқ
4-жол:
 
 
'''Христиан діні''' ({{lang-el|Χριστός}}, ''Khristos'', cөзбе-сөз аудармасы ''мәсіхтелгендер'') [[Ибраһим]]дік [[дін]] (грекше {{lang|grc|Χριστός}} (Khristós) [[Ағылшын тілі|ағылшын тілінде]] 'anointed' - [[орыс тілі]] 'помазанный' - қазақша 'басты уқалау, сулау немесе басқа мәсіһ шалу') — Христостың өмірі мен [[Жаңа Өсиет]] іліміне негізделген [[монотеистік дін]] <ref name="Monotheism">Christianity's status as monotheistic is affirmed in, amongst other sources, the ''[[Catholic Encyclopedia]]'' (article "[http://www.newadvent.org/cathen/10499a.htm Monotheism]"); [[William F. Albright]], ''From the Stone Age to Christianity''; [[H. Richard Niebuhr]]; About.com, [http://ancienthistory.about.com/od/monotheisticreligions/ ''Monotheistic Religion resources'']; Kirsch, ''God Against the Gods''; Woodhead, ''An Introduction to Christianity''; [[Columbia Encyclopedia|The Columbia Electronic Encyclopedia]] [http://www.infoplease.com/ce6/society/A0833762.html ''Monotheism'']; The New Dictionary of [[Cultural Literacy]], [https://web.archive.org/web/20071212011435/http://www.bartleby.com/59/5/monotheism.html ''monotheism'']; New Dictionary of Theology, [http://www.ntwrightpage.com/Wright_NDCT_Paul.htm ''Paul''], pp. 496–99; Meconi. "Pagan Monotheism in Late Antiquity". p. 111f.</ref> . Әлем бойынша ең көп таралған дін. Шамамен 2.2. млрд [[христиандар|христиан]].<ref>Hinnells, ''The Routledge Companion to the Study of Religion'', p. 441.</ref><ref>{{cite news |title=Study: Christian population shifts from Europe |author=Zoll, Rachel |url=http://www.guardian.co.uk/world/feedarticle/10003271|newspaper=Associated Press |date=December 19, 2011 |accessdate=25 February 2012}}</ref> with approximately 2.2&nbsp;billion adherents, known as [[Christians]].<ref name="World">33.2% of 6.7&nbsp;billion world population (under the section 'People') {{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html|title=World|publisher=CIA world facts}}</ref><ref name="foreignpolicy.com">{{cite web|url=http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=3835|title=The List: The World's Fastest-Growing Religions|publisher=foreignpolicy.com|date= March 2007 |accessdate=2010-01-04}}</ref><ref name="Major Religions Ranked by Size">{{cite web|url=http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html |title=Major Religions Ranked by Size |publisher=Adherents.com |date= |accessdate=2009-05-05}}</ref><ref name="Global Christianity">{{cite web|author=ANALYSIS December 19, 2011 |url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx |title=Global Christianity |publisher=Pewforum.org |date=2011-12-19 |accessdate=2012-08-17}}</ref>
'''Христиан діні''' ({{lang-el|Χριστός}}, ''Khristos'', cөзбе-сөз аудармасы ''мәсіхтелгендер'') [[Ибраһим]]дік [[дін]] (грекше {{lang|grc|Χριστός}} (Khristós) [[Ағылшын тілі|ағылшын тілінде]] 'anointed' - [[орыс тілі]] 'помазанный' - қазақша 'басты уқалау, сулау немесе басқа мәсіһ шалу') — Христиан дінінде Иисус Христос (''Иисус помазанный'') мессияға теңеліп (қара [[Иса]]), құдайға баланды. Христиан дінінің қалыптасуына Сенеканың ілімі де әсер етті. Христиан діні әдебиеті негізгі төрт жанрдан тұрады: 1) [[Інжіл]]дер (Матфей, Марк, Лука, Ионн); 2) апостолдардың арнаулы хаттары; 3) Христос шәкірттерінің істері туралы жазбалар; 4) ақыр заман туралы өсиет. Б. з-дың бас кезінде Рим империясының басқа бөліктеріндегідей Палестинада да әлеуметтік, қоғамдық қайшылықтар шиеленісіп тұрды. Сонымен қатар 1 ғасыр империяның жаңа саяси формасы қалыптасуының кезеңі болды. Антикалық тәртіптің дағдарысы, жаңа саяси шындықтың қалыптаса бастауы адамдардың өмірінде қиындық туғызып, қиыншылық пен зұлымдықтан құтылудың жолын іздеуге итермеледі. Сиқырға, Митраға, [[Исида]], Осириске, т.б. сенім күшейді. Осы кезде дүниеге келген Христиан діні жан біткеннің барлығының Құдай алдындағы тең екендігін айтып, адамдардың көкейінде әділетсіздік пен қанаушылықтан құтылудың үмітін оятты. Құдай алдында барлық адамдар тең деген идея жергілікті билеушілер тарапынан үлкен қарсылыққа тап болып, Христиан дінін қабылдаушылар жаппай қудаланды. Олар жергілікті билік өкілдерінен қашып жүруге мәжбүр болды. Жер асты шіркеулері салынды. Дегенмен, көп ұзамай Христиан дінін уағыздаушылар көбейіп, оның қатарына тұрғындардың көп бөлігі, соның ішінде билік иелері де тартыла бастады. Христиан діні догматикасы 4 — 6 ғасырларда қалыптасты. Оның қалыптасуында каппадокиялық діни ғұламалар Григорий Назианзин (330 — 390), Григорий Нисский (335 — 394), Василий Кессарийский (330 — 397) маңызды рөл атқарды. Христиан догматтары үлкен тартыс-таластар арқылы жүйеленді. Бірақ діни таластар догматтардың канондығын анықтағасын да тоқталмады. Ақырында бұл таластар христиан шіркеуінің әр түрлі ағымдарға бөлінуіне алып келді. 5 ғасырдың ортасында ортодоксалдық Христиан дінімен келіспейтін Армян, Копт, Малабар, Эфиоп, Иаковит, Абиссин шіркеулері жіктелді. Орта ғасырлардан бастап Рим шіркеуі христиандарды өзіне бағындыруға тырысты. Бұған шығыстағы Византия қарсы болды. Нәтижесінде 9 — 11 ғасырларда Христиан діні “Батыс шіркеуі” (католиктер) және “Шығыс шіркеуі” (православтар) болып екіге бөлінді. 16 ғасырда католик шіркеуінен протестант шіркеуі бөлініп шықты. Сөйтіп, даму барысында Христиан діні негізгі үш тармаққа (православие, католик, протестантизм) бөлінді және олардың әрқайсысының өз ішінде әр түрлі ағымдар мен бағыттар пайда болды. Бұдан басқа несториандық, монофизиттік сияқты шағын тармақтар да кездеседі. Бұл ағымдар догматтардың әр түрлі түсіндіріліп, киелі кітапқа, діни ғұрыптарға әр алуан көзқарастары негізінде қалыптасқан.<ref>“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том </ref>▼
 
== Сенімдері ==
Христиандық пен [[Інжіл]]ді түсіндіруде ортақ бір пікірлер жоқ. Бірақ бүкіл христиандар діннің негізі болатын, келісілген ортақ ұстанымдар бар екенін айтады.
 
== Табыну ==
 
==Тарихы==
▲'''Христиан діні''' ({{lang-el|Χριστός}}, ''Khristos'', cөзбе-сөз аудармасы ''мәсіхтелгендер'') [[Ибраһим]]дік [[дін]] (грекше {{lang|grc|Χριστός}} (Khristós) [[Ағылшын тілі|ағылшын тілінде]] 'anointed' - [[орыс тілі]] 'помазанный' - қазақша 'басты уқалау, сулау немесе басқа мәсіһ шалу') — Христиан дінінде Иисус Христос (''Иисус помазанный'') мессияға теңеліп (қара [[Иса]]), құдайға баланды. Христиан дінінің қалыптасуына Сенеканың ілімі де әсер етті. Христиан діні әдебиеті негізгі төрт жанрдан тұрады: 1) [[Інжіл]]дер (Матфей, Марк, Лука, Ионн); 2) апостолдардың арнаулы хаттары; 3) Христос шәкірттерінің істері туралы жазбалар; 4) ақыр заман туралы өсиет. Б. з-дың бас кезінде Рим империясының басқа бөліктеріндегідей Палестинада да әлеуметтік, қоғамдық қайшылықтар шиеленісіп тұрды. Сонымен қатар 1 ғасыр империяның жаңа саяси формасы қалыптасуының кезеңі болды. Антикалық тәртіптің дағдарысы, жаңа саяси шындықтың қалыптаса бастауы адамдардың өмірінде қиындық туғызып, қиыншылық пен зұлымдықтан құтылудың жолын іздеуге итермеледі. Сиқырға, Митраға, [[Исида]], Осириске, т.б. сенім күшейді. Осы кезде дүниеге келген Христиан діні жан біткеннің барлығының Құдай алдындағы тең екендігін айтып, адамдардың көкейінде әділетсіздік пен қанаушылықтан құтылудың үмітін оятты. Құдай алдында барлық адамдар тең деген идея жергілікті билеушілер тарапынан үлкен қарсылыққа тап болып, Христиан дінін қабылдаушылар жаппай қудаланды. Олар жергілікті билік өкілдерінен қашып жүруге мәжбүр болды. Жер асты шіркеулері салынды. Дегенмен, көп ұзамай Христиан дінін уағыздаушылар көбейіп, оның қатарына тұрғындардың көп бөлігі, соның ішінде билік иелері де тартыла бастады. Христиан діні догматикасы 4 — 6 ғасырларда қалыптасты. Оның қалыптасуында каппадокиялық діни ғұламалар Григорий Назианзин (330 — 390), Григорий Нисский (335 — 394), Василий Кессарийский (330 — 397) маңызды рөл атқарды. Христиан догматтары үлкен тартыс-таластар арқылы жүйеленді. Бірақ діни таластар догматтардың канондығын анықтағасын да тоқталмады. Ақырында бұл таластар христиан шіркеуінің әр түрлі ағымдарға бөлінуіне алып келді. 5 ғасырдың ортасында ортодоксалдық Христиан дінімен келіспейтін Армян, Копт, Малабар, Эфиоп, Иаковит, Абиссин шіркеулері жіктелді. Орта ғасырлардан бастап Рим шіркеуі христиандарды өзіне бағындыруға тырысты. Бұған шығыстағы Византия қарсы болды. Нәтижесінде 9 — 11 ғасырларда Христиан діні “Батыс шіркеуі” (католиктер) және “Шығыс шіркеуі” (православтар) болып екіге бөлінді. 16 ғасырда католик шіркеуінен протестант шіркеуі бөлініп шықты. Сөйтіп, даму барысында Христиан діні негізгі үш тармаққа (православие, католик, протестантизм) бөлінді және олардың әрқайсысының өз ішінде әр түрлі ағымдар мен бағыттар пайда болды. Бұдан басқа несториандық, монофизиттік сияқты шағын тармақтар да кездеседі. Бұл ағымдар догматтардың әр түрлі түсіндіріліп, киелі кітапқа, діни ғұрыптарға әр алуан көзқарастары негізінде қалыптасқан.<ref>“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том </ref> ''Христиандық'' - атауын өзінің шәкірттерімен бірге діннің негізін қалаган [[Иса|Иисус Христос]] есімінен алады. Христиандық дін ілімі Қасиетті Жазу - [[Көне және Жаңа Өсиет]]терге негізделген. Христиандық б.д.д. I ғ. [[Рим империясы]]ның қүрамында шиеленіскен экономикалық, саяси, қоғамдық-психологиялық, әлеуметгік және этникалық теңсіздік жағдайында, езгіде болған [[Палестина]]да пайда болды. Мүнымен радикалды-антиримдік көңіл-күйлер және империялық қүдіреттілікке қарсы наразылықтар байланысты. ӀӀ-ӀӀӀ ғғ. христиандық қауымдастықтарда [[сенатор]]лық және әскери салт аттылар атағы пайда бола бастады. Қауымдастықта ақсүйек және білімді адамдардың болуы радикализмді жойып, римдік билікпен бітісуге әкелді. Бүл үрдістің дамуына орай рим билеушілері христиандарды қуғын-сүргінге үшыратудан енді бүл дінге қолдау көрсетуге көшті, тіпті IV ғ. христиандықты [[Рим империясы]]ның мемлекеттік дініне айналдыруға дейін барды. Идеялық, ғибадат, институңионалды түрғьща христиандық жоқ жерден пайда болған жоқ. [[Рим]] политеизмі, египеттік [[Осирис]] және [[Исида]] ғибадаты, иран митраизмі, грекгік [[Кибена]] және [[Аттис]] ғибадаты және т.б., христиандар ой елегінен өткізбеуі мүмкін емес діни-мәдени орта қалыптастырды. Алайда, христиаңдықгың қалыптасуында [[иудаизм]], өзінің [[монотеизм]], [[мессиандық]], [[эсхатология]] және т.б. идеяларымен ерекше рөл атқарды. Ол иудеохристиандық [[секта]] ретінде пайда болды. Мүның бәрі христиандық осыған дейін бар діни-мәдени мәліметгерді тек пайдаланып қойды деген сөз емес, ол керісінше, жаңа діни кешен қалыптастырды.
 
 
== Демография ==
 
== Тармақтары ==
 
== Мәдениеті ==
 
== Критикасы ==
 
==Тағы қараңыз==
 
''Христиандық'' - атауын өзінің шәкірттерімен бірге діннің негізін қалаган [[Иса|Иисус Христос]] есімінен алады. Христиандық дін ілімі Қасиетті Жазу - [[Көне және Жаңа Өсиет]]терге негізделген. Христиандық б.д.д. I ғ. [[Рим империясы]]ның қүрамында шиеленіскен экономикалық, саяси, қоғамдық-психологиялық, әлеуметгік және этникалық теңсіздік жағдайында, езгіде болған [[Палестина]]да пайда болды. Мүнымен радикалды-антиримдік көңіл-күйлер және империялық қүдіреттілікке қарсы наразылықтар байланысты. ӀӀ-ӀӀӀ ғғ. христиандық қауымдастықтарда [[сенатор]]лық және әскери салт аттылар атағы пайда бола бастады. Қауымдастықта ақсүйек және білімді адамдардың болуы радикализмді жойып, римдік билікпен бітісуге әкелді. Бүл үрдістің дамуына орай рим билеушілері христиандарды қуғын-сүргінге үшыратудан енді бүл дінге қолдау көрсетуге көшті, тіпті IV ғ. христиандықты [[Рим империясы]]ның мемлекеттік дініне айналдыруға дейін барды.
Идеялық, ғибадат, институңионалды түрғьща христиандық жоқ жерден пайда болған жоқ. [[Рим]] политеизмі, египеттік [[Осирис]] және [[Исида]] ғибадаты, иран митраизмі, грекгік [[Кибена]] және [[Аттис]] ғибадаты және т.б., христиандар ой елегінен өткізбеуі мүмкін емес діни-мәдени орта қалыптастырды. Алайда, христиаңдықгың қалыптасуында [[иудаизм]], өзінің [[монотеизм]], [[мессиандық]], [[эсхатология]] және т.б. идеяларымен ерекше рөл атқарды. Ол иудеохристиандық [[секта]] ретінде пайда болды. Мүның бәрі христиандық осыған дейін бар діни-мәдени мәліметгерді тек пайдаланып қойды деген сөз емес, ол керісінше, жаңа діни кешен қалыптастырды.
 
== Пайдаланған әдебиет ==
<references/>
 
 
==Қосымша оқуға==
 
 
==Сыртқы сілтемелер==
 
 
{{Stub}}
Line 17 ⟶ 41:
[[Санат:Христиандық]]
[[Санат:Діндер]]
 
[[Санат:Мәсіхшілік]]
 
{{Link FA|ar}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Христиандық» бетінен алынған