Глубокое ауданы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Глубокое ауданы''' - [[Шығыс Қазақстан облысы]]ндағы әкімшілік бөлініс. Жер аумағы 7,3 мың км². Тұрғыны 66,0 мың адам, орташа тығызд. 1 км²-ге 9 адамнан келеді (2006). [[Облыс]]тың солт. жағының орт. бөлігінде, [[Ертіс өзені|Ертіс өз-нің]] салалары Оба мен [[Үлбі өзен]]дері аралығында орналасқан. Аудан ортүстік – Глубокое кенті. [[Аудан]] құрамында 5 кенттік, 11 [[ауыл]]дық әкімш. округ бар. Ауданның жер бедері өте күрделі. Солт.-батыс жағын Оба мен Үлбі өзендерінің аралығындағы [[Оба жотасы]]ның батыс бөлігі мен Тікирек (Тигирец) жотасының оңт. беткейі және олардың шоқылы сілемдері, ал оңт.-батыс жағын Үлбі (Иванов) жотасының батыс бөлігі алып жатыр. Жер беті [[Ертіс өзені|Ертіс өз]]. және оның салаларымен тілімденген. Кен байлықтарынан полиметалл кентастары, әктас, құрылымдық құм мен саз, қиыршықтас және тас көмір бар. Климаты тым континенттік, қаңтар айының орташа темп-расы –18°С, шілдеде 20°С шамасында. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. 600 – 700 мм. Жер беті сулары Ертіс өз-нің орт. бөлігі мен оның Оба, Үлбі, Қарақожа, Қызылжар, Глубочанка атты салаларынан және оларға құятын сай-жыралардан тұрады. Аудан жерінде негізінен сұр, карбонатты күңгірт-қызғылт және қызғылт топырақтар, қыратты жерлерде қара және шалғындық топырақтар тараған. Далалы ашық жерлерде жусан аралас селеу, бетеге, қыратты (таулы) өңірде бұта тектес [[өсімдіктер]], [[қарағай]], майқарағай, [[терек]], [[қайың]], шетен аралас [[орман]]дар өседі. Жануарлар дүниесінен [[қасқыр]], [[аю]], [[сілеусін]], [[түлкі]], [[бұлғын]], [[борсық]], бұғы, таутеке, елік, күзен, сарышұнақ; өзен-көлінде су құстары, шабақ, алабұға, шортан, қарабалық және т.б. мекендейді. А. ш-на пайдаланылатын жер аумағы 248,9 мың га, оның 100,4 мың га-сы егістік, 31,6 мың га-сы шабындық, 104,4 мың га-сы жайылым. Аудан жері арқылы Өскемен – Лениногор, [[Өскемен]] – Шемонаиха автомоб.автомобиль жолдары, [[Өскемен]] – Локоть т. ж. өтеді. Ертіс өз-мен шағын кемелер қатынайды.

Глубокое ауданы 1964 жылы 31 жетоқсанда құрылды. Әкімшілік орталығы - [[Глубокое кенті]], облыс орталығынан қашықтығы (Өскемен қ.) 27 км. Көлемі - 7,3 шаршы км., үштен екі бөлігін таулы-орманды жер алып жатыр. Елді мекендері - 46, соның ішінде бес кент. Әкімшілік құрамында 12 ауылдық және 4 кенттік округ бар.

Халық саны - 65900 (2004 ж. 1 желтоқсанына). Ауылдық жерлерде 40800 адам, жұмысшы кенттерінде -25100 адам мекендейді. Экономикалық белсенді халықтың саны 34564 адам, зейнеткерлер -12124, мүгедектер - 1920. Халықтың ұлттық құрамы: орыстар 76,4%, қазақтар 17,5%, басқа ұлттар 6,1%.

Аудан тиімді географиялық аумақта орналасқан.Ол [[Шемонайха]], [[Ұлан]] және [[Зырян]] аудандарымен, [[Өскемен]] және [[Риддер]] қалаларымен шекаралас. Аудан аумағынан республикалық маңызы бар автомобиль трассалары мен темір жол өтеді. Солтүстік-шығыс және оңтүстік-батыс желдері басым. Үсіктер [[мамыр]] айының соңында аяқталып, тамыз айының аяғында басталады. Қар қарашаның бірінші жартысында түсіп, сәуірдің екінші жартысында кетеді. Қыстың соңына қарай қар қалыңдығы 90 см. жетеді.

Глубокое ауданының қойнаулары полиметалды рудаларға бай. Қорғасын, мырышпен қатар құрамында алтын, күміс, кадмий, сурьма, мышьяк, темір, күкірт, селен сынап, мыс және басқа да элементтер бар. Өзінің тазалығы жөнінен Березовка, Белоусовка, Ертіс және Ново-Березовка кен орындарының металдары әлемдік стандарттан кем түспейді. Аудан аумағында 23 жерде құрылыс материалдарына қажетті тастар, әктас, кірпіштік топырақ, құрылыс құмдары бар. Гранит, диодориттер мен кварцальбитофирлер құрылыс тастарын өндіретін шикізат ретінде қызмет етеді.

Глубокое ауданының ормандарында саңырауқұлақтар, жидектер, балдық және емдік шөптер көп. Ашық ормансыз жерлер жоғары түсімді шабындықтар мен жайылымдар ретінде пайдаланылады. Таулы тайгада аю, сілеусін, құндыз және т.б. аңдар мекендейді. Жартасты жерлерде қабырға, қыраттарда сібір тауешкісі кездеседі.

1730 жылы штейгер Иван Чупоршнев бай Березовка кенішін ашты. 1731 жылдан Демидов Невьян заводынан әкелінген жұмысшы кадрлар күшімен бұл телімді пайдалана бастады. Нан мен жарма алыстағы сібір мен орал уездерінен әкелінді. Азық-түлік проблемасын шешу үшін 1760 жылы «Өскмен қамалына орналасу және Уба өзенінің арғы жағына, [[Ертіс]]тің оң жағалауына Березовка, глубокое Улбьба және басқа да Ертіске құятын [[өзен]]дер жағалауына қамалдар салу мен екі мыңға дейін орыс әкеліп қоныстандыру туралы» Сібір жарлығы шықты.

1761 жыл Глубокоенің туған жылы. Ескі көздердің айтуы бойынша осы жылы Петушок жотасының етегіне Игнатий Губин отбасымен қоныстанған. Глубокое тұрғындары егіншілікпен, мал шаруашылығымен айналысты, таулы-завод халқын және Ертіс казактары әскерлерін азық-түлікпен қамтамасыз етті. Алғашқы қоныстанушылар әкімшілік есепте өскменде тұрды. Шаруалар міндеттеріне егіншіліктен басқа жолдарды жөндеу мен кеніш жұмыстарына жас жігіттерді қосу болды.

Барлық жүктер атпен тасылды, сондықтан жылқы ШАРУАШЫЛЫҒЫ ДАМЫДЫ.

1747 жылы Секисовка ауылы пайда болды (Секисовка редутының орнына), 1767 жылы Бобровка пайда болды, 1797 жылы Белоусовка. Глубокое ауданы – Кенді Алтайдағы ара шаруашылығының отаны. 1786 жылы алғашқы аралар Бобровкаға әкелінді, кейін Глубокоеде, Прапорщиковода пайда болды, одан бүкіл Алтайға тарады. Ертіс мыс балқыту зауытының тарихы 1920 жылдарынан басталады, «Лена-Лимитед-Голфилдс» ағылшын компаниясы Глубокое кентінде шағын қорғасын зауытының құрылысын бастады. Зауыт 1931 жылы күзде іске қосылды. Бұл компаниямен келісім-шарт бұзылғаннан кейін орталығы Глубокое кентінде «лена-Банк» Алатай комбинаты құрылды.

1932 жылдың сәуірінде комбинат Ертіс тау-өнеркәсіптік кешен болып қайта құрылды, құрамына Белоусовка мен Березовка кеніштері енді. 1937 жылы 26 мамырда Ертіс мыс балқыту зауыты жұмысын бастады. 1935 жылғы мамырда Глубокое арқылы Рубцовск – Защита темір жол магистралі салынды.