Сунь Ятсен: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Сунь Ятсен (1866 ж 12 қараша- 1925ж 12 наурыз) – қытайлық революционер, Гоминьдан партиясының негізін қалаушы,құрметті қоғам қайраткері. 1940 жылы Сунь Ятсен «ұлт әкесі » титулын алды.

 

[[1866 жыл]]ы [[12 қараша]]да [[Сяньшань]] уездінің [[Цуйхэн]] ауылында дүниеге келді. Оның басқа да [[Сунь Вэнь] немесе [[Сунь Чжуньшань]], яғни «[[Орталық тау]]» дегенді білдіретін есімі болған. Ең бірінші жергілікті мектепте оқиды, бірақ кейіннен Гавайя аралына оқуға кетеді. Гонолулу мидициналық колледжінде білім алады. 1883 жылда Қытайға қайта оралады. 1892 Гонконг дәрiгерлiк институтын бiтiрдi. 1894 жылы маньчжурияға қарсы «Қытай қайта туу одағын» төңкерiс ұйымының негiзін салды. Көтерiлiстер өткізудің сәтсiз талпыныстарынан кейiн Ятсен Еуропаға ,шетелге эмиграцияланып, төңкерiс күресіне ақша жинай отырып, АҚШ, Канада және Жапония елдерінде саяхаттады. 1905 жылы [[Токио]]да «[[Тунмэнхой]]» қытай революциялық ұйымды құрады.

[[1911]] жылы қазанда өткен көтеріліс жеңісінен кейін ол Қытайға оралып, президент тағына таңдалады. Бірақ кейіннен император әскерінің қолбасшысы [[Юань Шикай]]ға президент лауазымын беруге мәжбүр болды. 1912 жылы Гоминьдан партиясының негізі қаланады. 1913 жылы екінші революцияны бастап, бірақ, өкінішке орай, жеңіліске ұшырайды. Сондықтан исен Жапония қашуға мәжбүр болады.

[[1922]] жылы Сунь Ятсен мен Чэнь Цзюнмин арасында қақтығыс болады. 1923 жылы Ятсен Кантон үкіметін құрады. Қытайды біріктіру мен жапондықтарға тойтарыс беру үшін , коммунистермен ынтымақтастыққа келеді. 1925 жылы Пекинда бауыр қатерлі дертінен қайтыс болып, Нанкинде жерленеді.

«Төртінші мамыр қозғалысы» деген атпен танымал болған Пекиннен басталған студенттер толқулары ерекше күшке айналды. Париждегі бейбіт конференциясында Шандун түбегіндегі бұрынғы герман ықпал аймағын Жапонияға беру туралы шешіміне наразылық ретінде туындаған болатын. Қытайда көпшілік Антанта соғысты жеңімпаз болып аяқтады, Қытай герман коалициясында солармен одақтас болғандықтан Шандун провинциясындағы Германияның ықпал ету аймағы Қытайға қайтарылады деп үміттенген еді. Дегенмен Парижде бейбіт конференцияда қатысушылар Шандун Жапония бақылауында болу керек деп шешті.

1919 ж 4 мамырында басталған толқу 2 апта ішінде бастапқыда Пекин студенттері одан кейін халықтың басқа топтары»Отанға қауіп төніп тұр»,»21 талап жойылсын», «Мемлекеттің егемендігін сақтап қаламыз» жәнен т.б. ұрандар көтеріп, белсенді түрде наразылық көрсете бастады. Нәтижесінде Үкімет Версаль бейбіт келісіміне қол қоюдан бастартып, отставкаға кетуге мәжбүр болды.

КПК оңтүстік аудандарда жұмыс істейтін болды. 1923 ж көктемде ЦК КПК Гуанчжоуға көшірілді.

1923 ж қазанда Сунь Ятсеннің өтініші бойынша СССР саяси көмекшісі ретінде оңтүстік үкімет қарамағына сол кездегі белгілі большивиктер қайраткері М.М Бородин, Павлов П.А., Блюхер К.А және болашақ революциялық армияның кадрларын дайындайтын әскери мамандар тобы келеді.

1924 ж басында Гуаньчжоуда Гоминданның І-сьезі өтіп онда КПК мен бір майдан құру туралы шешім қабылданды. Сьез шешімінде Сунь Ятсеннің «үш халықтық принципіне» жаңа трактовка берілді.

«Ұлтшылдық» дегеніміз енді Қытайдағы шетелдік қанаудың жойылуы және барлық ұлттар теңдігі «Демократизм»халыққа кең құқық пен теңдік қамтамасыз ететін мемлекеттік құрлыс құру, «народное благоденствие» шаруаларға жер бөліп беру, жұмысшыларды әлеуметтік қорғау және т.б. деп түсіндірілді.