Уақыт белдеуі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Bot: Migrating 126 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q12143 (translate me) |
ш clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиет → Дереккөздер using AWB |
||
1-жол:
[[Сурет:Standard time zones of the world.png|thumb|500px|Сағаттық белдеулер]]
'''Белдеулік Уақыт''' — бүкіл Жер бетін [[меридиан]] бойынша 24 сағаттық белдеуге бөлуге негізделген уақытты есептеу жүйесі; сағаттық белдеу ішіндегі ортаншы меридианның жергілікті зайырлық уақыты. Белдеулер [[Гринвич меридианы]]нан бастап шығысқа қарай әрбір 15<sup>0</sup> бойлық бойынша саналады. Ал [[Гринвич]] арқылы өтетін нөлдік меридианды нөлінші белдеудің орта меридианы деп есептеуге келісілген. Әр меридиандағы орынның өзінің жергілікті уақыты бар. Мысалы, [[Алматы]], [[Тараз]], [[Шымкент]] қалалары әр меридианда орналасқан, олардың жергілікті уақыттарында бірер минуттық айырма бар. Бірақ олардың бәрінде де бірдей белдеулік уақыт (5-белдеулік) қолданылады. Ыңғайлы болу үшін сағаттық белдеулердің шекаралары дәл меридианның бойымен емес, мемлекеттік не әкімшілік шекараларымен, өзен, суайрық бойымен, т.б. жерлермен жүргізіледі. Белдеулік уақыт тұңғыш рет [[АҚШ-та]] 1883 ж., ал [[КСРО-да]] (оның ішінде Қазақстанда) 1919 ж. 1 шілдеде енгізілген. Қазақстан аумағын 2 сағаттық белдеу (4-және 5-ші) алып жатыр. Табиғи жарықты тиімді пайдалану және электр энергиясын үнемдеу мақсатымен 1930 ж. 16 маусымда [[КСРО]] Халкомдары кеңесінің қаулысы бойынша [[Кеңес Одағы]]ның барлық жеріндегі сағат тілі 1 сағ ілгері қойылған (қ. Декреттік уақыт). Осыған сәйкес 5-сағаттық белдеудегі [[Астана]], [[Алматы]] сияқты қалалардың бәрі көршілес 6-сағаттық белдеудің уақытын пайдаланады.
== Белдеулік уақыт ==
Адам өмірінде қолайсыздық тудырмау үшін Халықаралық келісім бойынша [[Жер шары]] 24 сағаттық белдеуге бөлінген. Әр сағаттық белдеу 15°-тан тұрады. Белдеу ішінде уақытты барлық нүктеден ортаңғы меридиан бойынша есептеуге келісілген. Сондықтан бір сағаттық белдеудің ішіндегі уақытты белдеулік уақыт деп атайды. 24 сағаттық белдеудің өз нөмірлері (сандары) бар: 0-ден 23-ке дейін. [[Гринвич меридианы]] ортасынан өтетін сағаттық белдеу нөлдік болып қабылданды. Гринвич меридианынан 7°33' б. б. және 7°30' ш. б. аралығы нөлдік белдеу (оның өзі 24-ші де). Белдеулердің есебі осыдан шығысқа қарай жүргізіледі. Яғни 7° 30' ш. б. пен 22°30' ш. б. меридиандардың аралығы - бірінші белдеу, 22°30' пен 37°30' аралығы - екінші белдеу, 37°30' пен 52°30' аралығы - үшінші белдеу, одан әрі төртінші, бесінші болып 24-ші нөлдік белдеуге дейін жалғасады. Әрбір белдеудегі уақыт көршілес белдеудегі уақыттан дәл 1 сағат айырма жасайды. Мысалы, сағаттық белдеулер картасы бойынша мынаны анықтауға болады, Гринвич меридианында күндізгі 12:00 болғанда, Замбийде 14 сағат, ал Гринвич меридианында 16:30 болғанда, Перуде 11:30.
13-жол:
== Тағы қараңыз ==
* [[Қазақстан уақыт белдеулері]]
==
<references/>
{{stub}}▼
{{wikify}}
Line 22 ⟶ 21:
[[Санат:Уақыт белдеулері]]
▲{{stub}}
{{Link FA|uk}}
| |||