Топография: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Топография''' — [[жер]] бетін әуе және [[ғарыш]]тық түсірім негізінде жоспарға және ірі [[масштаб]]ты картаға (1:100000 [[масштаб]]қа дейін) түсіру, әрі бейнелеу әдістерін зерттейтін ғылым. Бұған көзбен өлшеу, бұрыш өлшеу, [[мензуль]]дық, [[тахеометрия]]лық немесе алыстан өлшеу [[сьемка]]лары жатады. Таулы жерлерде [[фотограмметрия]] қолданылады. [[File:Zealandia topography.jpg|thumb| left| alt=A.| ''[[Жаңа Зейландия топографиялық картасы]]''.]] Топография жер бетін зерттеуде [[физика]] және [[экономика]], [[география]]ға, ал жер бетін топографиялық түсіруде (топографиялық карта жасауда) [[геодезия]] мен [[картография]] ғылымдарына сүйенеді. Топографиялық [[карта]]ның мазмұнының толықтығы ең алдымен [[план]]ның немесе [[карта]]ның [[масштаб]]ына байланысты болады.

[[File:Mongolia Topography.png|thumb| alt=A.| ''[[МонғолияМоңғолия топографиялық картасы]]''.]]

[[Масштаб]]ы кішірейген сайын [[карта]]ның [[жер]] беті элементтерін сұрыптау және жалпылау дәрежесі артады. Мұндай жағдайда [[карта]]ға [[география]]лық тұрғысынан маңызды деп есептелінетін жер беті [[элемент]]терін мүмкіндігінше көбірек қамту көзделеді. [[Карта]]ны толық етіп құрастыруда топографиялық шартты белгілер жүйесі де маңызды рөл атқарады. Әскери істегі Топография – ''[[тактикалық]]'' және ''[[оперативтік]]'' мақсаттар үшін жергілікті жердің ерекшеліктерін зерттейтін әскери ғылым саласы. Кейінгі кезде жерді [[план]] не [[картаға]] түсірерде ''[[аэросьемка]]'' немесе ''[[ аэрограмметрия]]'' деп аталатын'' [[фотография]]лық [[сьемка]]лар'' қолданылады.<ref name="source1"> Қазақстан ұлттық энциклопедиясы</ref>

Топографиялық сипаттама — [[бөген|бөгеннің]]нің негізгі топографиялық сипаттамалары ретінде айдын ауданы мен көлемінің тежелу деңгейі араларын байланыстыратын қисық сызықтар немесе бұл сипаттамаларды анықтау үшін жергілікті жердің горизонталды планы түріндегі болашақ су басатын ауданның ірі масштабтағы планды-биіктігі бейнелетін түсірулер. Ұсақ масштабты түсірулер арқылы алынған топографиялық сипаттамалар шамалап алынған деп есептеліп, көп жағдайларда жобалаудың тек алдыңғы сатыларында ғана пайдаланылуы мүмкін. Ол кейіннен ірі масштабты түсірулер арқылы дәлірек анықталатын болады. Бөген айдынының ауданын анықтау — деңгейдің әр түрлі жағдайларындағы аудандардың түсіру пландарында планиметриялау арқылы жүргізіледі. Айдын аудандарының деңгей белгілерімен байланысын анықтау (сызу) үшін планиметрияны барлық горизонтальдар ауқымында (ең төмеітті деңгей, яғни түбінен ең жоғарғы деңгей — тежелген суға дейінгі аралықта) жүргізу қажет.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, Мектеп, 2002.</ref>