'''Бірқазандар''' (''Pelecanidae'') – [[ескекаяқты құстар]] отрядына жататын [[құстар]]. [[Қазақстан|Қазақстанда]]да екі түрі: [[бұйра бірқазан]] және [[қызғылт бірқазан]] тараған. Олар [[Каспий]] және [[Арал]] теңіздерін, [[Балқаш]], [[Сасықкөл]] [[көл|көлдерінің]]дерінің алабын мекендейді. Дене тұрқы 1,8 м-дей, салмағы 13 килограмға дейін жетеді. Тұмсығы өте ұзын, төменгі [[жақ]] сүйегінің астында созылмалы [[тері]] қапшығы болады. Бұйра бірқазанның тұмсығының астындағы қапшығы әдетте ақшыл сары, ал көбейер кезде қызғылт сары болады. Аяқтары қысқа, қанаттары ұзын (60 – 80 см) және жалпақ, ал [[қауырсын|қауырсындары]]дары қызғылт немесе күміс түсті болып келеді. Бұйра бірқазанның желке қауырсыны жалданып, бұйра келеді, аты осыған сәйкес қойылған. Бірқазан – топтанып жүретін құстар. Олар қоректерін ([[Балықтар|балықтардыбалықтар]]ды) көбіне [[су]] [[құзғын|құзғындарымен]]дарымен бірлесіп аулайды. Суда жақсы жүзгенмен, сүңги алмайды, жемін суға басы мен мойнын батырып жіберіп ұстайды. Бірқазан – жыл құстары, [[наурыз]] айында ұшып келіп, өніп-өсіп, [[қараша]] айында жылы жаққа ұшып кетеді. [[Жерорта теңізі|Жерорта]], [[Каспий]] теңіздерінің оңтүстік жағалауында, [[Оңтүстік Азия|Оңтүстік Азияда]]да қыстайды. Судың тереңірек жеріне салған көлемді ұяларына бір – бес [[жұмыртқа]] салып, оны қоразы мен [[мекиен|мекиені]]і жұптасып басып, отыз – отыз бес күнде балапандарын өргізеді. Балапандары жетпіс – жетпіс бес күн өтісімен ұядан ұшады. Бірқазан 3-4 жасында жұмыртқалай бастайды. Олар саны аз [[құс]] болғандықтан, [[Қорғалжын қорығы]] мен [[Наурызым қорығы|Наурызым қорығында]]нда және [[Сарықопа]], [[Торғай]] қорықшаларында қорғауға алынып, халықаралық [[табиғат]] қорғау одағының және ұлттық «[[Қызыл кітап|Қызыл кітапқа]]қа» (1996) енгізілген.<ref>«[[[[Маңғыстау» энциклопедиясы]]]], Алматы, 1997;</ref><ref name = "source1">“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том</ref>
