Реликт: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Реликт'''<ref>Қазақша энциклопедия 7 том.</ref> (лат. relіctum — қалдық) — [[геология]]лық замандарда кеңінен таралған, осы кезде тек шағын алқаптарда сақталған [[өсімдік]]тер мен [[жануар]]лар түрлері немесе табиғи бірлестіктер. Реликттер өздері тіршілік еткен заманның жасымен: мыс., [[палеозой]] заманымен ([[латимерия]]), [[мезозой]] заманымен ([[гаттерия]], [[гинкго]]), [[кайнозой]] заманымен ([[секвойя]], [[қортық қайың]], т.б.) ерекшеленеді. [[Кайнозой]]дың мұздану немесе мұзданудан кейінгі кезеңінен сақталған Реликт өсімдіктер мен жануарлар [[палеонтология]]лық Реликтілер деп аталады.

[[Қазақстан]]да нағыз Реликт жануарларға [[қоқиқаз]] бен [[реликт шағала]] жатады: олардың алғашқысы байырғы мекенінен тым алыстап кеткен, соңғысы тек [[Алакөл]]дің алабында ұялайды. Жануарлар мекенінің өзгеруі олардың тіршілік жағдайларының ұзақ уақыт өзгеріп отыруына байланысты. Қазір жұпартышқан, [[Мензбир суыры]], [[жалман]], [[Үстірт арқары]]ның таралу аймағы тарылып кетті. Ал [[Жетісу]] аяқтыбалығы Қазақстанда ғана сақталып қалған. Ертеде ылғалды жерлерді қоныс еткен, оңт. өңірлерге ғана тән кейбір жануарлар (''кіші аққұтан, сары құтан, сұлтан тауығы, қырғауыл, бірқазандар, т.б.'') Реликт жануар ретінде Каспий т-нің солт-нде тіршілік етеді. Қазақстанда Реликт өсімдіктер деп [[Шарын]] өз-нің аңғарында кездесетін шаған (ерен) тоғайын атауға болады. Ғалымдар ол тоғайдың жасын 25 млн. жылға теңеп отыр. Мұндай тоғай қазір [[АҚШ]]-тағы [[Колорадо штаты]]ндағы Үлкен [[каньон]]да ғана сақталған. “''Алтынемел''” ұлттық табиғи саябағында кездесетін тораңғы тоғайы да Р. түрге жатады. Мұздану кезеңінен сақталған [[Алматы облысы]]ндағы [[Шынтүрген]] шыршалы алқабы — бір кездегі солт. тайганың қылқан жапырақты орманының қалдығы. Мұндай Реликт түрлерге [[Бурабай]], [[Зерен]]ді өңіріндегі сфагнум мүгін, [[Қарқара]]лы алқабындағы шымтезекті батпақты [[биоценоз]]ды жатқызуға болады. Реликт түрлерінің ғыл. маңызы зор. Олардың таралу аймағы тарылып, санының азаюына байланысты қорғауға алынып, Қазақстанның'' “[[Қызыл кітабына]]”'' енгізілген.

 

<references/>