Құстар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Құстар 2 класс тармағына: бір ғана отряды бар [[кесірткеқұйрықтылар]] (жойылып кеткен) және 34 отрядқа бірігетін 9 мыңдай түрі (оның 28 отряды осы кезде де кездеседі) [[желпуішқұйрықтылар]] немесе [[нағыз құстар]] деп бөлінеді. Құстар Арктикадан [[Антарктика]] жағалауларына дейінгі барлық табиғи белдемдерде таралған.

[[Қазақстан]]да құстардың 18 отрядқа жататын 489 түрі бар. Оларды мекен ететін орындарына қарай орман, ашық дала, батпақты-шалшықты және су құстары деп бөледі. Алғашқы құстардың дене тұрқы 1,8 м-ге дейін жеткен, тістері жақсы жетілген, ұша алмаған. Тіссіз, жақсы ұшатын ''ихтиорнистер'' қазіргі құстарға өте жақын болған. Құстардың басқа омыртқалы жануарлардан айырмашылығы – олардың ауада ұша алатындығы. Атап айтқанда, алдыңғы аяғы қанатқа айналған, төс, сан және мойын бұлшық еттері жақсы жетілген, сүйектері жұқа, көбінің іші ауаға толы қуыс болғандықтан және бір-бірімен жіксіз тұтасатындықтан, қаңқасы жеңіл әрі берік. Құстарда тек [[құйымшақ безі]] ғана болады (ол су құстарында жақсы жетілген). Жүрегі 4 камералы. [[Зат алмасу процесі]]нің тез және қарқынды жүруі – олардың ұшуына қажетті энергия бөлінуін және дене температурасының тұрақты әрі жоғары болуын (38 – 41°С) қамтамасыз етеді. Құс қанаты, қауырсыны ұшу, қозғалу құралы ғана емес, денедегі жылылықтың бірқалыпты болуын қамтамасыз етеді және шамадан тыс салқындаудан немесе қызып кетуден сақтайды. Ас қорыту органдары қоректі көп мөлшерде қабылдап, тез қорытуға бейімделген. Ұшу кезінде құстардан көп энергия бөлінетіндіктен, жоғары калориялы қоректі қажет етеді. Тыныс алу жүйесі ұшуға байланысты ерекше өзгеріске ұшыраған. Құстардың ішкі органдары мен бұлшық еттері арасында және тері астында жалпы көлемі өкпеден едәуір үлкен 9 – 10 ауа қапшықтары болады. Олар өкпемен кеңірдек арқылы байланысқан. Сондықтан құстар ұшу кезінде қанатын жайғанда кеуде қуысы кеңейіп, өкпеге енген ауа осы ауа қапшықтарына өтеді. Ал қанатын қомдағанда кеуде қуысы кішірейіп, ауа қапшығындағы ауа өкпе арқылы сыртқа шығады. Құстардың өкпесінде [[қан]] оттегімен екі рет (дем алған кезде және дем шығарған кезде де) тотығады. Оны [[қосарлы тыныс алу]] деп атайды. Бұл тек құстарға ғана тән қасиет. Құстардың жүйке жүйесі жақсы дамыған, миы үлкен, ми сыңарлары, көру орталығы, мишығы жақсы жетілген. Құстардың сезім органдарының дамуы әр түрлі. Тез ұшатын [[үкі]], [[жапалақ]], басқа да жыртқыш құстардың көзі жақсы жетілген. Иіс сезу көп құстарда жетілмеген, ал дыбыс есту қабілеттілігі жақсы дамыған. Құстардың көру және есту органдарының жақсы дамуы, олардың алыс және жақын кеңістіктерді игеруіне, мезгілімен қоныс аударып, түрішілік және түраралық қатынас жасауына әсер етіп, құс тіршілігінде маңызды рөл атқарады. Құстар 1-ден 20 – 25-ке дейін жұмыртқа салады. Оны 12 күннен 80 күнге дейін басады. Құстар өсімдіктерді тозаңдандырып, олардың тұқымдарын таратады, зиянды жәндіктер мен кемірушілерді құртып, олардың табиғаттағы санын реттеуге қатысады. Кейбір түрлері бау-бақшаға, егістікке зиянын тигізіп, әр түрлі жұқпалы, паразиттік аурулардың қоздырғыштарын таратады.

Бұлардың төс сүйегі жалпақ әрі оның қыры болмайды. Олар ұша алмайды, бірақ құрлықта (ашық алаңқай жерлерде) өте жылдам жүгіреді. Қанат қауырсындары доғалданып келген, аяқтары өте жақсы жетілген. Бұған барлық құрлықта кездесетін [[түйеқұс|түйеқұстар]]тар жатады. Оларды тіршілік ететін аймақтарын сәйкес жеке отрядтарға топтастырады. Мысалы: африкалық түйеқус ([[страус]]), америкалық

жүгіреді. Оның 2 түрі бар (кәдімгі және үзынтұмсықты нанду). [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік Американың]]ның далалы, шөлейтті аймақтарында таралған. Қораздары да жұмыртқа басады

[[галапагостық пингвин|галапагостық пингвиндері]]дері

құстары зиянды [[бунақденелілер|бунақденелілермен]]мен қоректеніп, үлкен

дуадақтарға: [[безгелдек]], [[жорға дуадақ]] жатады. [[Бұлдырық|Бұлдырықтар]]тар, [[бозторғай|бозторғайлар]]лар да

көшпелі құстар жөне қыстай шығатын құстар (отырықшы құстар) деп үш топқа бөледі. Құстардың жылыстауын аяқтарына сақина салу арқылы анықтайды. Қазақстанның оңтүстік өңіріндегі (Жамбыл облысы, Жуалы ауданында) [[Шақпақтас асуы|Шақпақтас асуында]]нда құстарға сақина салу орталығы бар.

Сұңқартәріздестер - [[балықшы тұйғын]], [[жыланжегіш]], [[бүркіт]], [[кезқұйрық]], [[аққұйрықты су бүркіт|аққұйрықты су бүркіттер]]тер, [[сақалтай]], [[жұртшы]], [[құмай]], [[ақсұңқар]], [[ителгі]], [[бидайық]], [[лашын]] желе т.б. Бұл құстарды халқымыз ерекше

[[Тарғақ]], [[орақтұмсық]] және [[реликті шағала|реликті шағалалар]]лар ([[қарамойнақ]], [[көнекөз шағала]]) Қызыл кітап тізімін де бар. Реликті тазала Қазақстанда [[Алакөл]]