Хирургия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Хирургия''' ({{lang-el|cheіr}} — қол және ''ergon'' — әрекет) — медицинаның негізінен операция жасау арқылы емделетін ауруларды зерттеп (''алдын алу, диагностикасын қою, емдеу''), [[операция]] жасау тәсілдері мен әдістерін, [[техника]]сын іздестіретін клиникалық саласы. Хирургия медицинаның [[терапия]] және [[акушерлік]] салалары сияқты ежелгі заманнан дамығаны белгілі.

Біздің заманымыздан бірнеше мыңдаған жыл бұрын Мысыр дәрігерлері денедегі артық қанды ағызып, шығып кеткен буынды салып, қол-аяққа, қуыққа операция жасаған.

Ежелгі [[Үндістан|Үндістанда]]да адамның маңдайынан алынған теріні пайдаланып, мұрындағы ақауларды пластикалық жолмен түзеткен. Ал ежелгі [[Қытай]] дәрігері [[Бянь Цио]] (б.з.д. 6 ғ.) адамның ішкі органдарының ауруларын, хирургияны және дұрыс тамақтануды зерттеумен қатар, [[ауру|ауруды]]ды емдегенде, ежелгі [[тибет]] және қытай медицинасының жетістіктері — [[акупунктура]] (қ. Инемен емдеу) мен күйдіруді кеңінен қолданған.

Хирургияның қарқынды дамыған кезеңі 19 ғасыр, бұл кезде хирургиялық тәжірибеде [[наркоз]] және [[асептика]] (''операцияға, жараға пайдаланылатын аспаптарды, заттарды микробтан тазарту'') кеңінен пайдаланды. Бұл кезде хирургияның әрі қарай дамуына [[Ресей]] дәрігері [[Пирогов|Н.И. Пироговтың]], оның шәкірті [[Пелехин|П.П. Пелехиннің]], [[Склифосовский|Н.В. Склифосовскийдің]], [[Субботин|М.С. Субботиннің]], [[Бурденко|Н.Н. Бурденконың]], [[Бакулев|А.Н. Бакулевтің]], [[Петровский|Б.П. Петровскийдің]], [[Вишневский|А.А. Вишневскийдің]], т.б. еңбектері орасан зор әсер етті.

Қазақстанда бұрын хирургиялық емдеуді [[сынықшы]], [[бақсы]], [[балгер|балгерлер]]лер жүргізген. Алғашқы аурухана (лазарет) [[Семей]], [[Өскемен]] әскери бекіністерінде [[1720]] жылы ашылған. [[1845]] жылы Ордада ([[Орал]]) ішкі органдарды емдейтін 15 төсектік аурухана ашылды. [[1934]] жылы [[Республикалық қан құю станциясы]], [[1939]] жылы [[бұғақ]] ауруына қарсы диспансер ашылды. Республикада хирургия 1950 жылдардан бастап қарқынды дами бастады — [[өкпе]], [[кеуде]], [[жүрек-қантамыр]] хирургиясы, сондай-ақ [[ангиокардиография]] және рентгенді-эндоваскулярлық әдістер кеңінен қолданылды. [[Эндоскопия|Эндоскопиялық]]лық техника жетілдірілді, мұның нәтижесінде [[кеңірдек]] пен [[өңеш]], [[асқазан]] мен [[ішек]] ісіктерін (полиптерін) алып тастау операциялары жетілдірілді.

20 ғасырдың 70 — 80-жылдары ауруларды [[ультрадыбыс]] арқылы анықтау, компьютерлік [[томография]], ядролық магнитті-резонансты томография әдістері хирургиялық тәжірибеде кеңінен қолданылатын болды, сондай-ақ [[лазер]] және [[микрохирургия]] техникасы игерілді. [[1990]] жылдан бастап оперативті [[видеотехника]] іске қосылды. [[Эндовидеохирургия|Эндовидеохирургияны]]ны клиникалық тәжірибеге енгізудің нәтижесінде кеуде және құрсақ қуысына [[лапароскопия|лапароскопиялық]]лық операциялар жасалынатын болды.

Қазіргі уақытта лапароскопиялық телевидеоқондырғылар республиканың барлық облыстар орталықтарында орнатылған. Қазақстанда видеоскопиялық хирургия 20 бағытта дамыған және сол арқылы эндокриндік жүйеге, әйелдердің жыныс органдарының әр түрлі ауруларына реконструктивті операциялар жасалынады. Жүрек-қантамырын [[эндоваскулярлы]] стентірлеу, [[кава-фильтр|кава-фильтрлерді]]лерді орналастыру, қолқаны эндоскопиялық жолмен протездеу, соғып тұрған жүрекке операция жасау игерілді. [[Жүрек]]тің [[ишемия|ишемиялық ауруын]], [[миокард инфаркті|миокард инфарктісін]]сін, жүрек жетіспеушілігін емдеуде бағаналы клетканы қолданып регенерациялық [[терапия]] жүргізу жетілдірілді. Бұл миокардтың қалыпты қызмет ететін жаңа тіннің өсіндісін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Қазір бұл бағытта бағаналы клеткаларды органдар мен жүйелердің әр түрлі ауруларында қолдану үшін эксперименталды зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Сондай-ақ органдар мен жүйелердің, әсіресе, паренхиматозды, эндокринді органдар, орталық және шеткі жүйке жүйесі мен сүйек-буын жүйесінің транспланталогиясын дамытудың мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.

Хирургияның [[онкология]], [[нейрохирургия]], [[ортопедия]], [[пластикалық хирургия]], [[микрохирургия]], т.б. салалары жақсы дамыды. Қазақстанда хирургтардың 2 конгресі ([[1997]]; [[2003]] ж., екеуі де [[Алматы]]да) өтті. <ref>''[[Қазақ Энциклопедиясы|Қазақ ұлттық энциклопедиясы]]'', 9 том</ref><ref>О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова

Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0 </ref>