Жұма намаз: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Мұсылмандардың Жұма намазды оқу үшін бір жерге жиналулары Жұма намазының осылай аталуына бірден-бір себеп болған, [[Хижра|һижрадан]] бұрын, яғни [[Мекке|Меккеде]]де Жұма намазы жоқ еді. [[Мұхаммед пайғамбар|Аллаһ Елшісі]] (с.а.у.) «Ақаба» биятынан кейін Мус'аб ибн Умейрді [[Медине|Мединаға]] мұғалім етіп жіберді. Оған сол жерде бесін уақытында екі [[рәкат]] намаз оқуын әмір етті. Міне, сондықтан мұсылмандар Әсад

ибн Зурараның [[Медине]] сыртындағы үйіне жиналып, Жұма намазын оқи бастады. Негізінде, Жұма намазына байланысты [[аят]]тың [[Медине|Мединеде]]де түскенін және Аллаһ Елшісі (с.а.у.) алғаш Жұма намазын һижра кезінде Салим ибн Ауф тайпасына тиісті Рануна қойнауында оқығанын ойлап қарасақ, Әсадтың оқыған екі рәкат намазы Жұма намазының парыздығынан бұрын болып, оқыған намаздарының бесін намазы екендігі білінеді.

Жұма намазының үкімі - парыз. Парыздығы [[Құран]] мен [[сүннет]]ке сүйенеді. [[Құран|Құраннан]]нан дәлел: «Ей, иман еткендер! Жұма күні намаз үшін [[азан]] айтылған кезде, дереу [[Аллаһ|Аллаһты]]ты еске алуға (намазға) ұмтылыңдар және сауда жасауды сол уақытта доғарыңдар» (Жұма, 62/9).

# Жұма намазы оқылатын жердің қала немесе қалаға лайық болуы қажет. Бұл жайлы [[Әли ибн Әбу Талиб|Хазіреті Әли]]: «Жұма намазы, тәшриқ тәкбірлері, [[Рамазан]] және [[Құрбан айт]] намаздары нөпір қала немесе аймактарда оқылады», - дейді. [[Әбу Ханифа|Имам Ағзам]] осыған қарап, үкім шығарған. Яғни, оның көзқарасы бойынша, әкімі, көшесі, базары бар отырықты жер «нөпір қала» болып саналады. Әбу Юсуп бойынша, халқы үлкен мешітке сыймайтындай қарақұрым болған жерлерді қала санаса, Имам Мұхаммед басшылардың қала санаған жерлерін қала деп есептейді. Жұма намазы шағын отырықшы жерлерде де оқыла алатыны жайлы дәлелдер бар. Әбу һурайра [[Бахрейн|Бахрейнде]]де қызмет етіп жүрген кезінде [[Омар|Хазіреті Омардан]] Жұма намазы жайлы сұрайды. Ол «Жұма намазын қайда болсаңдар да оқындар» деп жауап қатады. [[Абдаллаһ Ибн Аббас|Ибн Аббас]] Жұма намазын Мединедегі Пайғамбар мешітінен кейін алғаш рет [[Бахрейн|Бахрейндегі]]дегі «Жууаса» деген ауылда оқылғаны жайлы хабар береді (Бухари, Жума, 11).

# Жұма намазын оқтын имамның үкімет тарапынан рұқсаты болуы керек. Ханафи құқықшылары бойынша, Жұма намазы үшін де солай. Олар мына [[хадис]]ке сүйенеді: «Кімде-кім Жұма намазын мен өмірде болған кезімде немесе менен кейін әділ немесе залым бір имам (басшы) болғанда, оны місе тұтпай немесе терістеп, оны тәрк етсе, [[Аллаһ]] оған берекет бермесін және ісін бітірмесін» (ибн Мажа, Иқама, 78). Міне, осы хадисте Жұма намазының парыз болуы үшін әділ болсын, залым болсын бір басшының болуы қажет екенін айтқан. Өйткені үкіметтен рұқсат алмаса, бүлік шығу ықтималы бар. Бірақ басшылар Жұма намазына мән бермесе немесе себепсіз мұсылмандардың намаз оқуына кедергі жасаған жағдайда, мұсылмандар бір имамның артына тұрып, Жұма намазын оқуларына болады. Имам Мұхаммед мына дәлелге сүйенеді: [[Осман ибн Аффан|Хазіреті Осман]] [[Медине|Мединеде]]де қоршауда қалған кезде сырттағы [[сахабалар]] [[Әли ибн Әбу Талиб|Хазіреті Әли]]дің артына тұрып, Жұма намазын оқыған.

# Жұма намазы дұрыс болуы үшін, Әбу Ханифа бойынша, имамнан тыс ең аз үш адам, Әбу Юсуп және имам Мұхаммедтің көзқарасы бойынша, екі ер кісінің болуы шарт. Дәлелдері «[[Аллаһ|Аллаһтың]]тың зікіріне (Жұма намазына) ұмтылыңдар» (Жұма, 62/9) аятындағы «ұмтылыңдар» етістігі көпше түрде қолданылған. Әбу Ханифа - үш, қалған екеуі - екі адамды көп ретінде қабыл еткен. Бұл жерде бір қалада бірнеше жерде Жұма намазының оқылуын айта кеткен жөн. Әбу Ханифа және Имам Мұхаммед бойынша, бір қалада бірнеше жерде Жұма намазын оқуға болады. Бұған дәлел Хазіреті Әлидің Хазірет Осман қоршаула қалған кезінде Жұма намазын сыртта оқығаны секілді айт намаздарын да [[Медине]] сыртында, [[Сахара|Сахарада]]да оқыған. Сол жерге келе алмаған әлсіз, кәрі жандар намаздарын қала орталығында оқыған.

# Жұма намазы оқылатын жердің халыққа ашық болуы. Өйткені Жұма намазы - [[Ислам|Исламның]]ның рәмізі мен діннің ерекшеліктерінің бірі. Имам есігін құлыптап, Жұма намазы оқыса, намазы дұрыс болмайды.

# Уақыт. Жұма намазының уақыты - [[бесін намаз]]ының уақыты. Әнас ибн Маликтің бізге: «[[Аллаһ]] Елшісі Жұма намазын күн батысқа ауа бастағанда оқитын» ([[Бұхари|Бухари]], Жума, 16) - деген сөзі жеткен. Пайғамбарымыз (с.а.у.) Му'саб ибн Умейрді һижрадан бұрын мұғалім етіп, [[Медине|Мединеге]]ге жіберген кезінде оған күн батысқа ауа бастағанда Жұма намазын оқуын айтқан.

# [[Хұтба]]. Жұма [[сүре]]сіндегі «[[Аллаһ|Аллаһтың]]тың зікіріне ұмтылыңдар» аяты - Жұма намазы мен хұтпасы. Хазіреті Пайғамбар хұтпасыз ешқандай Жұма намазын оқымаған. Хұтпа шарт болмағанда кейде оны тәрк ететін еді. Жамағайын алдында хұтпа оқылуы керек. Хұтпа оқылып жатқан кезде жамағат болмай, біткеннен кейін келсе, намаздары дұрыс болмайды. Жамағайын хұтпаны естулері шарт емес. Жалпы сол жерде болса жеткілікті. Хұтпа кезінде жолаушы болса да, жалпы ғибадат етумен міндеттелғен бір ер кісінің болуы жеткілікті.

[[Аллаһ|Аллаһты]]ты зікір етуден тұрады. Сол себепті хұтпаны хұтпаға ниет етіп, «Әлхамду лилләһ» немесе «Субхан [[Аллаһ]]» немесе [[шаһада|«Ләә иләһә ил-лАллаһ»]] десе жеткілікті. Өйткені «Аллаһты зікір етуге асығыңдар» алтында зікірдің аз болуы мен көп болуы жайында мәселе қозғалмаған. [[Осман ибн Аффан|Хазіреті Осман]] [[халифа]] кезінде алғаш жұма хұтпасында «Әлхамдулилләһ» дегеннен кейін қобалжып тілі тұтылып, мінбеден түсіп, жұма намазын оқығаны осыған дәлел.