Тiлеуке Құлекеұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш clean up, replaced: ISBN 5-89800-123-9,, 9 том → ISBN 5-89800-123-9, IX том using AWB
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Шал ақын.jpg|нобай|оңға|Шал ақын]]
'''Шал (Тілеуке) Құлекеұлы''' (1748-1819 ж.), төкпе ақын. '''Шал ақын''' (1748, бұрынғы Көкшетау облысы Азат [[темір жол]]ы бекеті – 1819, қазіргі [[Солтүстік Қазақстан облысы]] аумағы) — қазақтың ақыны. Шын аты-жөні ''Тілеуке Құлекеұлы''. Әкесі [[Құлеке батыр]] [[Абылай]] ханның жақын серігі болған. Шалдың өлең, жырларынан өз дәуірінің өмір көріністері айқын аңғарылады. Бұлардың бәрінде дерлік жақсылық пен жамандық, әділдік пен зұлымдық, ынсап пен тойымсыздық, ақылдылық пен аңғалдық, ізгілік пен надандық, байлық пен кедейлік тәрізді кереғар жайттар кең қамтылып сөз болады («Ата-ананың кадірін», «[[Жігіт туралы]]», «Жігіттің өзін білем дегені», «[[Әйел сыны]]», «[[Қыздар туралы]]» тағы басқа).<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref>
Шалдың енді бір алуан жырларында жас пен кәрі сипаттарынан тыс, моралдық, этикалық қатынастарда ұтымды бейнеленеді («Кәрілік туралы», «Жастықты көксегені», «Он бес деген жасым-ай», «Елу ердің жасы екен», «Жаманға дәулет бітсе ауа айналар», «[[Екі арыстан жабылса дәуді өлтірер]]», «[[Айтайын бір аз кеңес]]» тағы басқа)- Шал кезінде ел өмірінде елеулі орын алған айтыс-кағыстарға қатысып отырған. Бұлардан оның ұшқыр киялды тапқырлығы мен от ауызды, орақ тілді алғырлығы да мол көрінеді («Шал мен қыз», «Бәйбіше мен Шал», «[[Шал мен жігіт]]», «[[Шал мен келіншектер]]» тағы басқа). Бір топ жырлары «XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ ақындарының шығармалары» (1962 ж.), «Үш ғасыр жырлайды» (1965 ж.), «Алдаспан» (1971 ж.), «ХV-ХVII ғасырлардағы қазақ поэзиясы» (1982 ж.), «Бес ғасыр жырлайды» (1984 ж.) жинақтарына енді.
<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том 18 бөлім</ref>
 
Line 28 ⟶ 29:
Бала - әкеге тірек болу керек деген дәстүрлі құндылық «Баласы жаман туғанның әкесін түйе үстінде ит қабар» деген сөздермен көрсетілген.
== Толығырақ ==
[[Сурет:Shallakyn.jpg|нобай|оңға|Шал ақын]]
Зерттеушiлердiң айтуы бойынша Шал ақынның тұңғыш өлеңi - «Өлеңге тоқтамайды Шал дегенiң». Бұл өлеңдi ақын шығармашылығының басы деп жүр. Өлеңнiң шығу тарихы былай екен. Әйгiлi хан Құлеке батырдың бәйге алдын бермейтiн жүйрiк атын сұрап алып, кейiн қайтармай қояды. Бiрде Құлеке атын сұрауға барғанда баласы Шалды ертiп барады. Хан бала Шалдың көзiнше: «Iшi боқ, сырты түк сол мәстектi осыншама неге сұрай бересiң?» - деген сөз айтады. Таңертең ерте тұрған Шал ханның қойшыға сазға батып, отарға ере алмай қалған бiр қозыны арқалап алып кет дегенін естіп қалады. Шал кетерiнде хан екен деп қысылмай, өлеңдетiп, малжандылығын бетiне айтады.
«Өлеңге тоқтамайды Шал дегенiң,
Line 51 ⟶ 53:
== Тағы қараңыз ==
*[[Шал ақын ауданы]]
*[[Құлеке батыр]]
*[[Ақындар]]
*[[Абылай хан]]
{{Stub:Қарағанды облысы:Энциклопедия}}