Грегор Иоганн Мендель: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB |
|||
1-жол:
[[File:
'''Мендель Грегор Иоганн''' <ref>
== Биографиясы ==
[[Ольмюц]] университеті жанындағы [[философия]] класын бітірген ([[1843]]). Мендель бұршақ өсімдігіне ұзақ уақыт бойы ([[1856]] – [[1865]]) жүргізген зерттеу тәжірибелерінің нәтижесінде ''Өсімдік будандарымен жүргізілген тәжірибелер'' деген еңбегін жариялады. Ол тәжірибелері арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын ашты. Кейін бұл ''Мендель заңдары'' деп аталды.
Бірақ, оның еңбегі өз замандастарының арасында толық қолдау таппады. Тек [[1900]] жылы тиісті бағасын алды.
[[Фриз|Г. де Фриз]] ([[Голландия]]), [[Корренс|К. Корренс]] ([[Германия]]) және [[Чермак|Э.Чермак]] ([[Австрия]]) секілді ғалымдар әр түрлі өсімдіктерге тәжірибелер жүргізіп, соның нәтижесінде Мендель заңдылықтарының дұрыстығын дәлелдеді. Көп кешікпей бұл заңдылықтардың жануарларға да тән екендігі анықталды. Сондай-ақ Мендель [[бау-бақша]], [[ара шаруашылығы]] және [[метеорология]] салаларында да зерттеулер жүргізген.
[[1965]] жылы Мендель заңының ашылуының 100 жылдығын дүниежүзілік ғылыми қауымдастық салтанатпен атап өтті.
==Өмірбаяны==
Мендель аустрияның Хайцендорф деп аталатын (қазiргi [[Чехия]]да) ауылда немiс-славян шаруа жанұясында дүниеге келдi. Мендельдiң арғы аталары ХVII ғасырдың басынан осы ауылда тұрған. Оның ата-аналары, Антон мен Розинаның үш баласы болды. Иоганн жанұядағы жалғыз ұл болды. Бала кезiнен бастап әкесi оны ауылшаруашылық жұмыстарына араластырды, Иоганн бақ пен ара шаруашылықтарын ұнатты.
Line 49 ⟶ 48:
Өз тәжірибелері негізінде тиянақты да дұрыс нәтиже алғанымен бірінші ұрпақтағы будандардың біркелкі болуы және екінші ұрпақта белгілердің ажырау себептері , '''гаметалар''' тазалығының механизмі Мендельге белгісіз болды. Себебі, ол кезде жасуша туралы мәліметтер жеткіліксіз еді. Атап айтқанда, жасушаның тұқым қуалау аппараты, митоздық бөліну және мейоз , гаметалардың түзілуі мен ұрықтануы, т.б. Ал қазір цитология ғылымы жан-жақты зерттеулер нәтижесінде орасан зор табыстарға жетті. Сондықтан Мендель заңдылықтарына цитологиялық тұрғыдан негіздеме беруге толық мүмкіндік бар.
Ағзаның кез келген сомалық жасушасында хромосомалардың жиплоидты жиынтығы бар. [[Асбұршақ]]тың хромосомалар саны 14, яғни 7 жұп. Алуан түрлі белгілерді анықтайтын аллельді гендер түрлі жұп хромосомалардың бірдей үлескілерінде орналасқан. Тұқымның түсін анықтайтын аллельді гендерді бір ғана жұп хромосомада : А-тұқымның сары түсін анықтайтын доминантты ген, а-жасыл түстің рецессивті гені. Әр гаметада бір хромосомадан немесе бір геннен ғана болады. Ұрықтану нәтижесінде гаметалар арқылы келген хромосомалар қайтадан жұпталып, ондағы гендер аллельді жұп құрайды. Мендель тәжірибесіндегі алғашқы доминантты және рецессивті белгі бойынша гомозиготалы даралар ұрпақта біркелкі гетерозиготалы будандар (Аа) алынған. Бұл будандардың екі түрлі гендері бар гомологтық хромосомалары мейоздық бөлінуі кезінде екі гаметаға ажырап кетеді. Осындай екі түрлі бірінде доминантты, ал екіншісінде рецессивті гені бар гаметалардың қосылуына байланысты келесі ұрпақта (Ғ2) ажырау жүрген. Ажыраудың арақатынасы 1АА/2Аа/ 1аа сипатта болатыны сондықтан.
==Дереккөздер==
<references/>
| |||