Оман: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш →Дереккөздер: clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Мемлекет
|Қазақша атауы = Оман сұлтандығы
|Шынайы атауы = {{lang-ar|سلطنة عُمان}}
|
|
|
|
|
|
|lat_dir = N|lat_deg =20 |lat_min =37 |lat_sec = 0
|lon_dir =E |lon_deg =56 |lon_min =30 |lon_sec = 0
|
|
|карта тақырыбы =
|
|Үкімет түрі = [[абсолюттік монархия]] (султанат)
|Тәуелсіздік күні = [[23 шілде]] [[1970]]
|Тәуелсіздігін алды = [[Ұлыбритания]]дан
|
<!-- |
|
|
|
<!-- |Ірі қаласы = -->
|Басшы қызметі = [[Султан]]
|Басшылары = [[Кабус бен Саид]]
|
|Жер аумағы бойынша орны = 70
|
|Этнохороним =
|Жұрты = 2 978 689<ref>{{cite web|url=http://countrymeters.info/ru/Oman/|title=Счетчик населения Омана (18.10.13.)}}</ref>
|Халық саны бойынша орны = 132
▲|GDP_PPP_year = 2005
|Санақ бойынша халық саны = 2 773 479
|GDP_PPP_rank = 85th▼
|
|Халық тығыздығы = 12,3
|Тығыздық бойынша орны =
|HDI_year = 2004▼
|
|ЖІӨ сараптаған жылы =
|ЖІӨ бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ =
|currency = [[Omani rial|Rial]]▼
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны =
|ЖІӨ (АҚТ) = 75,840 млрд<ref name="CIA">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html ЦРУ (2010)]</ref>
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2010
▲|time_zone =
|
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 25600<ref name="CIA"/>
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны =
|
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы =
|calling_code = 968▼
|ЖІӨ (номинал)бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны =
|АДИ жылдық есебі =
|АДИ бойынша орны =
|АДИ деңгейі =
|Әуе компаниясы = [[Oman Air]]
|Интернет үйшігі = [[.om]]
<!-- |Интернет үйшіктері = -->
|Уақыт белдеуі =+4
<!-- |Уақыт белдеулері = -->
|Түсініктемелер =
<!-- |Тусыз және елтаңбасыз =* -->
<!-- |Әнұрансыз =* -->
}}
'''Оман''' ({{lang-ar|عُمان}}), толық атауы '''Оман сұлтандығы''' {{lang-ar|سلطنة عُمان}} – Арабия түбегінің шығысында орналасқан мемлекет.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>,<ref>Луцкий В.Б., Новая история арабских стран, М., 1966</ref>;<ref>Новейшая история арабских стран Азии, М., 1989</ref>;<ref>Новейшая история стран Азии и Африки, ч.1, 3, М., 2001.К. Қожахметов</ref> Жер аумағы 312 мың км² (шекаралары шөлдер арқылы өтетіндіктен нақты белгіленбеген). Халқы 2,4 млн. (1998), 90%-ын арабтар, қалған бөлігін үнділер, парсылар, белуджалар, Африка елдерінен шыққандар құрайды. Халқының 87,7%-ы мұсылмандар, 7,4%-ы – индуизм дініндегілер, 3,9%-ы – христиандар. Ресми тілі – араб тілі. Астанасы – [[Маскат]] қаласы Әкімшілік аумағы 8 ауданға бөлінеді. Оман – шектеусіз монархия. Барлық заң шығарушы және атқарушы билікті сұлтан жүргізеді. Ұлттық мейрамы – Ұлт күні – 18 қараша (1971). Оман БҰҰ-ға мүше (1971). Ақша бірлігі – [[Оман риалы]].▼
▲'''Оман''', Оман сұлтандығы – Арабия түбегінің шығысында орналасқан мемлекет.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>,<ref>Луцкий В.Б., Новая история арабских стран, М., 1966</ref>;<ref>Новейшая история арабских стран Азии, М., 1989</ref>;<ref>Новейшая история стран Азии и Африки, ч.1, 3, М., 2001.К. Қожахметов</ref> Жер аумағы 312 мың км² (шекаралары шөлдер арқылы өтетіндіктен нақты белгіленбеген). Халқы 2,4 млн. (1998), 90%-ын арабтар, қалған бөлігін үнділер, парсылар, белуджалар, Африка елдерінен шыққандар құрайды. Халқының 87,7%-ы мұсылмандар, 7,4%-ы – индуизм дініндегілер, 3,9%-ы – христиандар. Ресми тілі – араб тілі. Астанасы – [[Маскат]] қаласы Әкімшілік аумағы 8 ауданға бөлінеді. Оман – шектеусіз монархия. Барлық заң шығарушы және атқарушы билікті сұлтан жүргізеді. Ұлттық мейрамы – Ұлт күні – 18 қараша (1971). Оман БҰҰ-ға мүше (1971). Ақша бірлігі – [[Оман риалы]].
==Табиғаты==
Оманның көпшілік бөлігі таулы болып келеді. Оман шығанағының жағалауында [[Хаджар]] таулары (ең биік нүктесі – 3353 м) орналасқан. Климаты тропиктік, ыстық әрі құрғақ. Қаңтардағы орташа темп-расы 21С, шілдеде – 32˚С. [[Шөл мен шөлейт]] жерлерге бейім өсімдіктер, тауларда шағын саванналар мен тропиктік ормандар өседі. Оманда араб қарақұйрығы, түлкі, қорқау қасқыр сияқты аңдар кездеседі. Жер қойнауы мұнай қорына бай.
==Тарихы==
Б.з.б. 4-мыңжылдықта Оманның теңіз жағалауларында порттар пайда болды. Б.з.б. 1-мыңжылдықтың басында елге [[Йемен]]нен қоныс аударған Ямани тайпалық бірлестігі үстемдік етті. Оманның теңіз жағалауларындағы аймағы б.з.б. 6 – 5 ғасырларда Ахемен әулетінің, кейіннен грек-македон мемлекеттері мен парсылардың билігінде болып, аса ірі теңіз сауда орталығынана айналды. 7 ғасырдың ортасында Араб халифатының құрамына кірді. 8 ғасырдың ортасынан 18 ғасырдың соңына дейін елде парсы, португал үстемдігі кезек-кезек орнап, олар әлсіреген кезде тәуелсіз имамат болды. Осы кезде елге Орталық Арабия түбегінен уахабшылар, кейіннен [[Англия]]ның көмегіне сүйенген [[Египет]] билеушісі Мұхаммед Әли басып алды. Әр түрлі күштердің ықпалымен Оман аумағы 19 ғасырдың бас кезінде Оман имаматы, Маскат сұлтандығына (1891 – 1958 – британ протектораты) және Шарттық Оманға (1971 жылдан [[Біріккен Араб Әмірліктері]]) бөлшектенді. 1900 – 50 жылдары Оман имаматының көп бөлігі ағылшын әскерлері мен Маскат сұлтанының қарулы күштерінің бақылауында болды. 1970 жылы 9 тамызда Маскат сұлтаны Кабус бен Саид аль-Саид құрамында Маскат сұлтандығы мен Оман имаматы бар біртұтас Оман сұлтандығының құрылғанын жариялады. 1971 жылдың соңында Оман сұлтандығы Араб мемлекеттерінің Лигасы мен БҰҰ-ға қабылданды.
| |||