Қыпшақ тілдері: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ Тег: тесттік өңдеме |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
23-жол:
|child17= [[Алтай тілі|Алтай]]
|child18= [[Қырғыз тілі|Қырғыз]]
}}
[[Сурет:Birbirlerini_anlayabilen_T%C3%BCrk_gruplar.png|thumb|left|300px|]]
'''Қыпшақ тілдері''' — [[түркі тілдері]]
== Бөлікшелері ==
Географиясына және тілдің құрамына қарай қыпшақ тілдері келесі тармақтарға бөлінеді <ref>Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Kipchak". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.</ref>:
* [[Батыс қыпшақ тілдері]] - құман, яғни [[қарайым тілі]], [[қарашай-балқар тілі]], [[құмық тілі]], [[қырымтатар тілі]], [[армян-қыпшақ тілі]];
* [[Қыпшақ-бұлғар тілдері]] - [[башқұрт тілі]], [[татар тілі]];
35-жол:
* [[Қырғыз-қыпшақ тілдері]] - [[алтай тілі]], [[қырғыз тілі]].
== Ерекшеліктер ==
Қыпшақ тілдері тобына басқа түркі тілдерінен айырмашылығы:
* дауыстылар саны 8 — 9 болады, ''ы, і, у, ү'' ерекше дыбыстары қолданылады;
Қыпшақ тілдері орта ғасырда көне түркі тілдері негізінде қалыптасқан. [[Қыпшақ]] тілдер тобы өлі және тірі [[тіл]]дер тобына бөлінеді. 1) Көне қыпшақ ескерткіштерінің тілі (Қыпшақ жазба ескерткіштері). Көне қыпшақ тілі Қимақтар [[мемлекет]]і тұсында туындап (9 — 11 ғасырлар), қазіргі тілдердің негізі болған. [http://www.testent.ru/publ/predmetnyj_razdel/kazakhstan_tarikhy/mo_ol_imperijasyny_ryluy/38-1-0-1228 Моңғолдар] үстемдігі тұсында ол тілде сөйлейтін ру-тайпалар ыдырады, Алтын Орда кезінде (13 — 15 ғасырлар) әдеби, ресми тіл ретінде қолданылып, кейін тұтастығынан тағы да айрылды. Сөйтіп, қазіргі Қыпшақ Тілі Тармағы. пайда болды. Қыпшақ тілі Осман түріктері тілінің диалектілеріне айналған. 2) Тірі Қыпшақ тілдерін үш топқа бөледі (Н.А. Баскаков): а) Қыпшақ-половецтер тармағы (қарайым, құмық, қарашай-балқар және қырым татарларының тілі); ә) бұлғар қыпшақтары тілі (татар, башқұрт); б) ноғай қыпшақтары тілі (ноғай, қарақалпақ, қазақ) Қыпшақ Тілі Тармағын ғалымдар Батыс (кейде солтүстік-батыс) түркі тілдеріне жатқызады.▼
* ерін үндестігі сирек кездеседі (құлұн — құлын);
* созылыңқы дауыстылары жоқ; в) ''ғ, г'' дыбыстары мүлдем айтылмайды не ''у, й'' дыбыстарымен алмасады. (тағ>тау);
* сөз басында ұяң ''б'', қатаң ''т, к, қ'' дыбыстары болады (болат, тіл — полат, діл);
* ''б'' дыбысының орнына ''м'' қолданылады (бен — мен);
* сөз басында ''й ~ ж ~ ж (дж)'' дыбыстары тұрақсыз келеді (йол — жол (джол);
* кейбір қатаң дыбыстар ұяң айтылады: ''п>б, қ>ғ, к>г'' дауыстылар арасында спирант дыбыстарға айналады: ''п>у; б>у; қ>ғ; к>г''.
== ''Көне қыпшақ ескерткіштерінің тілі'' (Қыпшақ жазба ескерткіштері) ==
== Дереккөздер==▼
▲
▲== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Түркі тілдері}}
| |||