Ханбали мазһабы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Ханбали мазһабы''' - бұл мазһабтың негізін қалаушы - [[Ахмад ибн Ханбал|Ахмет бин Ханбал]]. Ол һижраның 164 ж. (милади 780 ж.) [[Бағдад]]та туылып, [[һижра]]ның 241 ж. (милади 855 ж.) сол жерде қайтыс болады. Ол [[хадис]] үйренуге, жинауға және жазуға көп мән берген. Шәфииден оның үкім шығару әдісі мен тәсілін үйренген және қабылдаған. Алайда, үкім шығаруда жеке көзқарас пен қиястың маңызын азайту тұрғысынан [[Мұхаммед ибн Идрис әш-Шафи'и|Шәфииден]] де асып түскен және мәжбүр болмаса қиясқа бойұсынудың қажеті жоқ деген пікірді ұстанған. Қиясты қажет етпеу үшін Шәфиидің қолданудан бас тартқан нақты хадистері мен белгісіз хадистерін және [[сахабалар]]дың пәтуаларын қолдаған. Тіпті табиун ғалымдардың көзқарастарын өзінің көзқарасы етіп бекіткен. Қазіргі таңда Ханбали мазһабы [[Сауд Арабиясы]]ның ресми мазһабы болып табылады. XVШ ғасырда Мұхаммед бин Абдулуаххаб (1703 - 92) пен Сууд әулеті ынтымақтастығының негізінде пайда болған [[Уаххабшылдық|уаххабилік]] ағымы өз жүйесінің Ханбали-Сәләфи сенімі мен әсіресе, [[ибн Таймия]] және ибн Кайим Әл-Жаузия сияқты Ханбали ғалымдарының ой-пікірлеріне сүйенгенін айтады. Алайда, уаххабилік ағымының негізінде діннен гөрі саяси мазмұндағы идеологиялық түсінік кең қамтылған. [[Ханафи мазһабы|Ханафи]], [[Шәфии мазһабы|Шәфии]], Сүннети және Ханбали мазһабтарының сунни ретінде қабылдануы олардың ''«ахли Сунна уәл-жамағат»'' тобына кіретін Әшарилік, Матуридилік және Сәләфилік деген діни мазһабтарға тиісті болуынан туындайды. Ханафилер Матуриди мазһабына, Сүннетилер мен Шәфиилер Әшари мазһабына, ал Ханбалилер Сәләфи мазһабына кіреді.<ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>
елеулі кезеңін бейнеледі: ондағы сунна [[Құран]] тексі тафсир (ас-сунна туфассирул-құран) деп жарияланады, олар хадис беделін Құран тексі дәрежесіне дейін көтереді. Әл-Ханабила [[дәстүр]]лі діни оқуды жүйеге түсіруге алғаш кірісушілердің бірі болды. Бұл [[процесс]] өзінің алғашқы кезеңінде (IX - X ғасыр) жанр жағынан әр түрлі жұмыс ұйымдастыру кезінде ([[ақида]], [[хадистер]] жинағы, ханбал көсемдері ой-пікірлерінің жинақтары, арнайы [[дін]] қағидасы шығармалары) көрініс тапты. Онда сенім мен құқ негізінің дәстүрлік пайымдаудағы жалпылама және арнайы ережелері, [[мұсылман]] қауымының тарихы келтіріліп, қоғамды саяси-әлеум. ұйымдастырудың шешуші мәселелері қаралды. Әл-Ханабила өкілдері Құран тексі мен хадистерді нақпа-нақ (ала заһириһи), сондай-ақ, тұспалдап пайымдауға қарсы болды, дін догматтары қисынды пайымдау айтуы мүмкін дегеннің өзін жоққа шығарды. Әл-Ханабила Аллаһ Тағаланың алдын-ала жазуының талассыз екенін жақтай отырып, адамның иманы оның қайрымдылық іс атқаруына байланысты деп білді. Әл-Ханабила наразылық жиынына (фитна) қатысушы теріс санады, қауымдағы тәртіпті қалпына келтірудің ең тиімді жолы оның басшылары мен қарапайым мүшелері алдында насихат айту деп білді. Әл-Ханабила «әділетті ме, жоқ па» заңды билеушіге бағынуды талап етті. Олар «ырзық, несібені» «бір Аллаһтың жазуы» бойынша, соның рахымымен табу керек деп үйретті. X ғасырдың бірінші ширегінде-ақ әл-Ханабила бүкіл мұсылман қауымы біріктіру идеясынан қол үзді, Ханбал авторлары өздерінің ойынша, дін оқуының тазалығын сақтауға және қауым өмірін дұрыс ұйымдастыруға кепілдік беретін өзіндік этика-заң ережелері жүйесін жасауға баса назар аударды. Алайда ханбалшыл заң мектебі ([[мазһаб]] әл-Ханабила.) ІІ ғасырдың бас кезінде қалыптасты, ханбал заңын қорытындылайтын еңбектер бірталай кешірек пайда болды. Оның біреуі, Китаб әл-умда фи ахкам әл-фикһ, Мууаффақ аддин б. Кудамаға (1146 - 1223), екіншісі, ас-Сийаса аш-шарийа (XIII ғасырда жазылған) [[Ибн Таймияға]] тиесілі. [[Ханбал заңы]]ның негізгі бастауы Құран мен [[Пайғамбар]] суннасы болып табылады, Әл-Ханабила Мұхаммедтің әріптестері мен ізбасарларының бірінші ұрпағымен шектелген қауым пәтуасын (әл-иджма) мойындады. Әл-Ханабила идеясы [[Ирак]], [[Хорасан]], [[Сирия]], [[Хиджаз]] қала тұрғындарының (орта және төменгі деңгей) кең қолдауын тапты, дәстүрлі Андалус мектебіне елеулі ықпал етті. Бүкіл орта ғасыр бойына суннит «дінін» уағыздаушы рөлін атқарып келген Әл-Ханабила әр кез қаладағы көпшілік қозғалысының басында болып отырды. Қазіргі кезде ханбал [[идеология]]сын «Мұсылман-бауырластар» кеңінен қолданады. Әл-Ханабиланың заң-қағида мектебі ресми түрде Сауд Арабиясында қабылданған.▼
'''Әл-Ханабила''' - ханбалшылар, негізін салушы Ахмед Ханбал есімімен аталған белгілі 4 суннит [[мазһаб]]ының бірін жасаушылар. Ханбалшылық басқа суннит мазһабтарына қарағанда діни-саяси қозғалыс түрінде пайда болды да, содан кейін барып қағидалық-құқықтық мектеп болып қалыптасты. IX ғасырдағы шиеленіскен саяси-әлеум. тоқырау кезеңінде пайда болған ханбалшылық өз [[теория]]сы мен практикасында дәстүршілдіктің (аһл әл-хадис) ең кертартпа жақтаушыларының көзқарасын білдірді, қоғам өміріндегі саяси-әлеум. және діни өзгерістерге олардың өзіндік назар аударуы болып табылды.Ханбалшылықтың негізін салушылар, өзі өмір сүріп отырған дәуірді мұсылман қоғамының үлкен бөлшектену кезеңі деп білді.Ханбалшыл идеологтары дін оқуыныың беделді көзі Пайғамбардың суннасына ден қою арқылы арқылы Исламды тазарту идеясын ұсынды. <ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС,
▲
==Дереккөздер==
| |||