Құң-зы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

==Ұлы моралист==

Конфуцийді ұлы [[моралист]] деп атайды, өйткені ол өзінің саяси-әлеуметтік [[доктрина]]сын [[мораль]]дік [[максимум]]дарға – биік мораль, лайықты, дұрыс тәртіп, [[этикет]] [[эталон]]дарына (ли) негіздеді. Нашар [[мінез]] бен келеңсіз [[әдет]]ті өзгертудің ең жақсы құралы ретінде [[музыка]]ға (юе) зор мән берді. Конфуций мүлтіксіз, жетілген адам ([[цзюнь-цзы]]) тұжырымдамасын жасады. Мұндай адамның асылдығы, Конфуций бойынша, шыққан тегіне емес, алған тәрбиесіне байланысты болмақ. Өте оңды, тамаша адам өзін-өзі жетілдіру нәтижесінде қалыптасады. Ойшыл ретінде Конфуций мұндай кісіні адамшыл ([[жень]]), [[әділ]], [[адал]], ақжүрек болу керек деп есептейді. Ол әрқашан [[білім]] ала беруге ұмтылып тұруға тиіс. Ата-анасына, жалпы қарт адамдарға айрықша ілтипатпен қарым-қатынас жасау ләзім. '''“Бүкіл өмірің бойы басшылыққа алуға тұратын сөз бар ма?”''' деген сұраққа орай Конфуций: '''“Бар, ол сөз – мейірімділік”''', – деп жауап берген. Конфуций адамдар арасындағы (отбасында, қоғамда, мемлекетте) мүлтіксіз қарым-қатынас заңын мынандай қанатты сөзбен тұжырымдаған: '''“Өзіңе тілемейтініңді басқаға жасама”'''. Бертінгі ұрпақ адамгершіліктің алтын ережесі ретінде дәріптейтін осынау Конфуций іліміндегі тұжырымдама ілгерілі-кейінгі ойшылдар пайымдауында адам мінез-құлқы мен тәртібінің іргетасы іспетте қолданылуда. Конфуцийдің ізбасарлары оның ілімін басшылыққа алып, дамытып отырды. Мысалы, [[Мэн-цзы]] ([[б.з.б. 372 – 289 ж.]]) өз тұжырымдамасында басқарудағы басты рөлді халыққа берді. '''“Мемлекетте халық ең бастысы болып табылады''', – деді ол, – одан кейін [[топырақ]] пен [[дән]] рухтары, ал ең соңғы орында ел басшысы тұрады”'''. Жалпы алғанда, Конфуций ізбасарларына қатаң әлеуметтік жіктелу идеясын, сондай-ақ, қоғам мүшелері міндеттерін отбасындағы қызмет бөлу тәрізді [[иерархия|иерархиялық бөлініске салуды жақтау идеясын қорғау тән. Мемлекет – халық игілігін қамтамасыз ету және қажет тәртіпті орнату құралы. Солай бола тұра, мемлекет бәрін қамтитын және баршаға ортақ, бәрі орындауға міндетті, бірақ бет-бейнесіз заңға да, тиран-билеушінің озбырлығына да сүйенбеу керек, керісінше, мемлекет – билеуші мен оның көмекшілерінің даналығына, ізгілік-мейірімділігіне арқа сүйеуге тиіс. Конфуцийдің саяси [[доктрина]]сына әр [[заман]]да әрдайым мұқият көңіл бөлініп отырды. Конфуций мен оның ізбасарларының ілімінде бейнеленген идеялар осы күнге дейін Қытай саяси [[мәдениет]]інің аса маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.<ref>Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9 XI том</ref>

 

[[Санат:Б. з. д. 551 жылы туғандар]]

[[Санат:Қытай философтары]]