Гераклит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Гераклит ешкімді менсінбеген соң достары да болмапты. Қартайғанда тауда жасырынып алып, шөптің тамыры мен жеміс-жидек теріп жеп, ешкіммен араласпауға тырысыпты. Гераклит әйелмен де араласпаған делінеді. Өз нақылдарында ол әйелдерді "еркектермен тынымсыз соғысушы" деп сипаттайды. Дүние көптеген соғыстардан тұрады, дүниенің өзі соғыстан пайда болған, ал әйел мен еркек соғысы соның бірі деп есептеді. Ол ақсүйек ретінде ел басқаруға мүмкіндігі бола тұра тақтан бас тартқан, ешбір әлеуметтік міндет те атқармаған. Ол өз заманына айналасына бөгде, оқшау адам болып өмір сүрді. Ггректер оны сирек кездесетін болмыс ретінде әрі құрметтеп, әрі оған қатты таңырқағаны байқалады.

 

 

Гераклит айтқан екен: «Мен өзімді зерттедім» деп. Демек, оның философиясы жай ғана табиғатты тануға, ғарышты түсінуге (оның бір кітабы «Табиғат туралы» деп аталған болса да) қарағанда өзінің ішкі жан дүниесі мен іс-әрекетінің мән-мағынасын тануға көбірек бағытталғаны байқалады. Ол айналасының ықпалынан аулақтанып, өзін тұмшалап алды, мұның бәрі оның ішкі жан дүние ақиқаттарына бойлау қамынан болғаны анық. Жан дүниеде адамның болмысы бірдей, ол адамның ең бір өзі болып өмір сүретін аймағы. Сондықтан Гераклитті оқу арқылы – түсініксіз тұңғиық болса да – рухани әлемімізді сезінгендей боламыз. Оның «Бәрі – ағын» деген сөзі бізге өте таныс, бұл оның осы сөзінің мағынасын түсінгендіктен емес, қайта өз жан дүниеміздегі және өмір уақытымыздың шындығын сезінуден қалыптасқан сезім.