Яһудилік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
19-жол:
Иудаизм тарихындағы келесі кезең - '''раввиндікомитеталмудтық''' - XIX ғасыр басына дейін созылды.
ӀӀ-ӀӀӀ ғасыр Құқықтық ережелер жинағы пайда болды - [[Мишна]] (Қайталау). Мишнаға [[Галаха]] (Заң) ережелік актілерінің жинағы және Талмуд пен Галахаға түсініктеме берген - [[Аггада]] (Аңыз) кіреді. IV-V ғасыр [[Аммораи]] (түсініктемелер) Мишнаға жаңа заңдық ережелер қосылды. Гемара (Аяқтау) жинағы пайда болды. [[Гемара]] Мишнамен бірге Талмудты (ілім) құрады. Талмудтың екі түрі ажыратылады:
• иерусалимдік - Палестинада және вавилондық диаспораларда қалыптасқан. [[Талмуд]] - моральдық, этикалық кодекстің заңнамалық негізі. Талмуд соңғы рет III-V ғғ. өңделді. Онда еврейлерге нұсқаулар берілген (613 нұсқау). Иудаизмде мынадай мейрамдар тойланады: шаббат (сенбі) - кез келген жұмысқа тыйым салатын, демалыс уақыты; йомкиппур (бәрін кешіру күні) - тәубе етуді білдіретін тәуліктік ораза тұту; песах (пасха) - көктемнің келгенін білдіретін және еврейлердің [[Египет]] құлдығынан құтылғанын тойлау және т.б. Иудаизмде кеңінен тараған ғұрыптың бірі - сүндетке отырғызу. [[Талмуд]] канонизациясынан кейін екі жаңа бағыт пайда болды: 1) консервативті, раввинат (ежелгі еврейше"рав" - ұлы), институтын жоққа шығаратын, кейде Талмуд және Талмудқа түсініктемелер; бұл бағытқа караимдерді жатқызады;
• модернистік - шын мәнінде, иудаизмнің нақтылы уақыт пен жерге ыңғайлануы. Рационалистік және мистикалық бағыт. Соңғысы Каббалаға негізделеді, шынайы құдайлық жаңалықты ашу мақсатында Тораның әріптік символикасын шешуге талпынады. Қасиетті кітап - Зогар (Құбылу). Каббала хасидизмге (ежелгі еврейше"хасид" - тақуа) әсер етті.
Талмудта қылмыстық және азаматтық сипаттағы заңдар, адамгершілік заңдар, отбасылық және жеке адам өміріне қатысты кеңестер бар. Талмудта 365 тыйым және 248 бұйрық әмірлер жинақталған иудей әдет-ғұрыптар жүйесі бар. Иудей діни ілімінің негізі дүниені жаратушы бір құдіретті Яхве Құдайына деген сенім. Иудаизмде құтқарушының келуіне деген сенім бар, ол мессия (мәсіх) деп аталады. Иудаизм бойынша мессия жер бетінде әділетті тәртіп орнатады деп есептелінеді.
| |||