Андромеда (шоқжұлдыз): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
14-жол:
Спиралды галактика қандай аспан денесі жүйесі? Олар [[Құс жолы]] ішінде ме, әлде сыртында ма? Бұл мәселе ұзақ уақыт бойы талас туғызып келді. 1920 жылы АҚШ мемлекеттік Академиясы осы мәселеге байланысты «Әлемнің өлшемі» тақырыбында халықаралық конференция шақырып, Құс жолының шамасы жөнінде және Спиралды галактикалардың қайда орналасқанының шын сыры туралы пікір алмастырды. Олар көтерген бұл екі тақырып өзара қатысты мәселе болатын, егер Құс жолы жеткілікті деңгейде үлкен болып, ал Спиралды галактика шағын болып шықса, онда кейінгісі алдыңғысының құрамдас бөлігі болатыны анық. Болмаса Спиралды галактика Құс жолы жүйесінің сыртындағы дербес “ғарыштық арал” болғаны.
[[Сурет:H. D. Curtis Lick Observatory.jpg|thumb|right|200px|Гебер Дуст Кертис]]
[[Сурет:HarlowShapely-crop.jpeg|thumb|left|200px|Харлоу Шепли]]
Ғарыштық аралықты өлшеуді жоғары табысқа жеткен әйгілі ғалым Кертис（Curtis,Heber Doust）Спипралды галактика Құс жолының сыртындағы дербес жүйе деп есептеді. Ол Андромеда шоқжұлдызындағы Андромеда галактикасының (М31) жарық шамасының жоғарылығына сүйеніп оның тым алыс қашықққа жайғасқанын мөлшерледі. Яғни ол бізден 1 млн жарық жылы қашықтықта болып, ал бұл Құс жолы жүйесінің диаметрінен зор екенін есептеп шықты. Кертистің айтуынша: “Құс жолы жүйесінің сыртындағы тәуелсіз галактика ретіндегі бұл Спиралды галактика бізге осыған дейінгі қиялдағанымыздан да ұлы және ұланқайыр әлемге жол нұсқайды”.
Line 21 ⟶ 22:
Кертис пен Шеплидің әйгілі дауы ұзақ жылға созылды, екі тарап бір-бірін жеңе алмады, бірақ Кертис Шеплиге қарағанда шешен ғана емес, оның ақылға қонымды тұсы да көп екені байқалды. Ақыры бұл мәселеге біршама толымды нүкте қойған әйгілі Э́двин Пауэлл Хаббл (Edwin Powell Hubble) болды.
[[Сурет:Edwin-hubble.jpg|thumb|right|300px|Э́двин Пауэлл Хаббл]]
Астрономдар Спиралды галактиканың мәні мәселесіне басын қатырып, қызу талқылап, дауласып жатқан кезде, жас астроном Хаббл 1923 жылы Обсерватория Вильсон тауы обсерваториясында 2.54 метірлік шағылыстырғыш алып телескоп арқылы Спиралды галактиканың біршама тұнық суретін түсірді. Хаббл Спиралды галактиканың бұл суреттеріне ұқыптылықпен нәзік талдау жасады, М31 Андромеда галактикасының сыртқы бөлігінің тұрақты жұлдыздар екенін айқындады. Бұл тұрақты жұлдыздардан ол алғашқы жаңа жұлдыз туғызатын өзгеріс күйіндегі Цефеид жұлдызын ажыратты. Келесі жылы ол Андромеда галактикасынан көптеген Цефеидтерді ажыратты.
| |||