Геофизика: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Luckas-bot (талқылау | үлесі) ш r2.7.1) (Боттың үстегені: mn:Геофизик |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Геофизика''' — Жердің ішкі құрылысын, физикалық қасиеттерін және оның қатты, сұйық, газ қабаттарында өтетін құбылыстарды зерттейтін ғылымдар жиынтығы. Г-ның негізгі салалары соңғы төрт ғасыр ішінде дамып келеді. 17 ғ-да мұхит деңгейінің көтерілуі жөнінде алғашқы теориялық болжамдар жасала бастады. Кейінірек ауырлық күшінің өрісі, ауадағы физ. құбылыстар, Жердің ішкі құрылысы және оның магнит өрісі, жер сілкіну туралы ілімдер кеңінен өріс алды. Г. көп салалы ғылым ретінде тек 20 ғ-дың 40 — 60-жылдарында ғана қалыптасты. Г-ның геомагнетизм (Жер шарының және оның бөліктерінің магнит өрісі туралы ілім), аэрономия (атмосфераның ең жоғ. қабаттарындағы құбылыстар туралы ілім), метеорология (атмосф. құбылыстар туралы ілім) сияқты негізгі салалары бар. Оның ішінде метеорология: динамикалық метеорология, синоптикалық метеорология және климатология болып бөлінеді. Физ. метеорологияда атмосфера физикасы, ал динамикалық метеорологияда атмосферадағы процестер гидромеханикалық әдістер арқылы зерттеледі. Синоптикада ауадағы көлемді процестер, ауа массасының қимылы бақыланады және ауа райы туралы болжам жасалады. Климатологияда Жер шарының климат жағдайлары зерттеледі. Сондай-ақ, Г. ғылымының құрамына океанология (Дүниежүз. мұхитты, теңіз физикасын, теңіз геологиясын, теңіз химиясын және теңіз биологиясын зерттейтін ғыл. салаларының жиынтығы); құрлық гидрологиясы (өзен, көл, т.б. туралы ілім); гляциология (мұздықтар туралы ілім); Жер қойнауының физикасы (Жердің ішкі бөліктерінің физикасы мен оның құрылысы туралы ілім); сейсмология (жер сілкінуді зерттейтін ілім); гравиметрия (жер бетіндегі ауырлық күшінің өрісі туралы ілім); жер бетінің көтерілуі туралы ілім (құрлық, теңіз, мұхиттар беткейінің Ай мен Күннің тарту күші әсерінен көтерілуі, тасуы туралы); Жер қабығының қазіргі уақыттағы қозғалыстары туралы ілім де кіреді. Г. геология, геодезия, география, геохимия, физика және астрономия сияқты ғылымдармен тығыз байланыста дамиды. Сондай-ақ, Жердің терең қойнауларын зерттей отырып, Г. геологиямен бірге Жердің пайда болуы мен даму тарихын да анықтайды. Г-ның барлау Г-сы, өндірістік Г. деп аталатын салалары кен барлау, Жер қабығын, оның түрлі қабаттарының құрылысын зерттеуде қолданылады. Қазақстанда Г-ның метеорология, ионосфера физикасы, сейсмология және барлау Г-сы сияқты салалары кең дамыған. Қазіргі кезде гидрометеорология қызметі ондаған метеостансалар арқылы ауа райы мен гидрол. құбылыстарға жан-жақты бақылау жүргізіп, зерттеп отыр. Жер сілкінуі ықтимал деген аудандарда жаңадан бірнеше сейсмостансалар құрылып, ондағы бақылау жұмыстары кеңейе түсуде. Сондай-ақ, Бат. Қазақстанның мұнайлы-газды аудандарының тереңдегі құрылысын бақылау және геофиз. жұмыстар тәсілін жетілдіру жолдары зерттелуде. Қазақстан геофизиктерінің геол., геохим. және геофиз. кешенді зерттеулерді жүргізуі негізінде Қазақстан жер қыртысының терең құрылысы және геол. дамуының тарихымен байланысты кен байлықтарының орналасуындағы аймақтық заңдылықтар анықталды. Қазақстанның орта масштабты құрылымдық-геофиз. картасы жасалды.
==
“Қазақ Энциклопедиясы”, 2-том
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Геофизика]]
| |||