10:46, 2015 ж. сәуірдің 22 кезіндегі нұсқа өңдеу 37.150.161.195 (талқылау) Өңдеу түйіні жоқ Тег: Mobile edit Mobile web edit ← Ескірек өңдеме		03:13, 2015 ж. сәуірдің 25 кезіндегі нұсқа өңдеу жоққа шығару Kuanysh Ismailov (талқылау \| үлесі) 547 edits →‎Кіріспе бөлімін өңдеді Жаңарақ өңдеме →
1-жол: [[Сурет:ADN_animation.gif\|thumb\|right\|ДНҚ қос спиралі]] '''Дезоксирибонуклеин қышқылы''' ('''ДНҚ''') - тірі [[организм]]дердегі [[генетика]]лық ақпараттың [[ұрпақ]]тан-ұрпаққа берілуін, сақталуын, дамуы мен қызметін қамтамасыз етуіне жауапты [[нуклеин қышқылының]] екі түрінің бірі. ДНҚ-ның [[~~клетка~~жасуша]]дағы басты қызметі - ұзақ мерзімге РНҚ мен ~~белокқа~~ақуызға қажетті ақпаратты сақтау. ДНҚ-ның ерекшелiгi. Бiр организмнiң барлық ~~клеткаларындағы~~жасушарындағы ДНҚ [[молекула]]сының құрамы, құрылымы бiрдей болады да, жасына, ортадағы жағдайына тәуелдi емес. ДНҚ молекуласының нуклеотидтiк құрамы, құрылымы, тiзбегiндегi нуклеотидтердiң реттелiп орналасуы организмнiң ерекше қасиетiн анықтайды. ДНҚ молекуласының полинуклеотид тiзбегiндегi нуклеотидтердiң ретi – ұрпақтан-ұрпаққа берiлетiн генетикалық мәлiмет. Полинуклеотид тiзбегiндегi нуклеотидтердiң реттелiп орналасуы ДНҚ молекуласының бiрiншi реттiк құрылымы деп аталады. ДНҚ молекуласының екiншi реттiк құрылымын 1953 ж. Уотсон мен Крик анықтады. ДНҚ құрылымының анықталуы ХХ ғасырдағы биологияның ең маңызды жаңалығы деп саналады. Уотсон мен Крик теориясы бойынша екi полинуклеотид тiзбегiнен құралған ДНҚ-ның молекуласы кеңiстiкте оң қос қабат спираль болып табылады. Қос қабат спиральдағы екi тiзбектiң жолдамасы – антипараллель, бiр тiзбектегi нуклеотидтер арасындағы байланыс 3'5'-бағыттағы қалдықтардан түзiледi, екiншi тiзбектегi нуклеотидтер арасындағы байланыс 5'3' бағыттағы қалдықтардан түзiледi. Екi полинуклеотидтi тiзбек өзара бұранда сияқты жалғасып, азоттық негiз арқылы байланысады. Гидрофобты азоттық негiздер спиральдiң iшiне орналасқан, ал гидрофильдi пентозды-[[фосфор]]лы қалдықтар ДНҚ молекуласының сыртқы жағына қарай бағытталған. Спиральдiң бiр айналымына [[азот]]тық негiздiң 10 жұбы келедi. Спиральдiң диаметрi 2 нм болады. Қос қабат спиральдегі азоттық негiздердің қабысуы өте ерекше. Бiр тiзбектегi аденинге – екiншi тiзбектегi тимин, ал гуанинге цитозин қарсы тұрады. Бұл – ДНҚ молекуласының ~~құрылымыныњ~~құрылымының өте ерекше маңызды қасиетi. Спиральдағы азоттық негiздердiң осылай орналасуы ДНҚ тiзбегiндегi ~~сєйкестiк~~сәйкестiк-үйлесiмдiлiк (комплементарлық) деп аталады. Қос қабат спиральдi азоттық негiздердiң арасындағы [[сутек]]тiк байланыс және гидрофобты әрекеттесулер бiрiктiрiп ұстап тұрады. Мұнда аденин мен тиминнiң арасында екi сутектiк байланыс түзiледi, ал гуанин мен цитозиннiң арасында үш сутектiк байланыс түзiледi . Қосақтың әрқайсысында азоттық негiздердiң пентозды-фосфорлы ~~керегесi-мен~~керегесiмен қосатын гликозидтік байланыстарының ~~арасындаѓы~~арасындағы қашықтығы бiрдей – 1,085 нм. ▼ ~~түзiледi, ал гуанин мен цитозиннiң арасында үш сутектiк байланыс түзiледi .~~ ▲Қосақтың әрқайсысында азоттық негiздердiң пентозды-фосфорлы керегесi-мен қосатын гликозидтік байланыстарының арасындаѓы қашықтығы бiрдей – 1,085 нм. [[Сурет:Bdna.gif\|thumb\|240px\|right\|ДНҚ кесіндісінің 3D моделі (анимацияны көру үшін суретке басыңыз)]]

ДНҚ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық