|
5) [[этникалық Жаһандану]] негізгі екі үрдістен тұрады — [[планета]] халқының санының өсуі және әр түрлі этникалық топтардың өзара [[ассимиляция]]сы.
Жаһанданудың жағымды нәтижелеріне мыналар жатады: неғұрлым жылдамырақ экономикалық даму, өмір деңгейінің жоғарылауы, техникалық жаңалықтар мен басқару дағдыларын жеделдетіп енгізу және тарату, жеке тұлғалар үшін де, ел үшін де жаңа экономикалық мүмкіндіктер туғызу. Жаһандану тұңғыш рет біртұтас ақпараттық кеңістік арқылы әлемдік экономиканың барлық құрамдас бөліктерін — [[өндіріс]]ті, [[ғылым]]ды, [[қаржы]]ларды, [[тұтыну]]ды біріктіруде. Олардың қазіргі өзара тәуелділігі соншалықты, ұлттық және аймақтық нарықтардың әлемдік нарықтан кез келген оқшаулануы ол ұлтты немесе аймақты құлдырауға ұшыратады. Жаһандану кері айналмас сипатқа ие болып, экономикалық дамудың шартына айналуда. РыноктарНарықтар арасындағы кең ауқымды қаржылық ағындарға байланысты қазіргі күнде триллион [[доллар]]мен өлшенетін, тауардың өзіндік құнын 10—12%-ке түсіретін және сонымен бүкіл циклдық дамуды өзгертетін [[электрондық сауда]]ның елеулі өсуі байқалады. Дегенмен де, Жаһанданудың қазіргі үрдісі бірқатар кері зардаптар әкеледі. 1990 жылы адам басына есептегенде орташа кіріс аса дамыған 17 елде басқалармен салыстырғанда 4,5 есе жоғары болған. 1999 жылы жердің аса бай тұрғындарының 20%-і әлемдік ЖІӨ-нің ([[жалпы ішкі өнім]]нің) 86%-не, ал аса кедейлері 1%-ке ие болды. Планета халқының 30%-і күніне бір доллардан кем қамтамасыз етілген. [[Постиндустриалдық]], [[индустриалдық]] және дамушы елдердің арасындағы алшақтық кему орнына, керісінше, өсе түскендігі байқалып отыр. Ашық [[нарық]]тық принциптерге шартты түрде сүйенетін, ал шын мәнінде дамыған елдердің бәсекелестік артықшылығын пайдаланатын “[[Вашингтондық консенсус]]” адамзаттың аз бөлігі үшін ғана қызмет етеді.
===ЖаҺандану баламалары===
Жаһандану процесініңүрдісінің ішкі қайшылықтарын көрсететін әр-түрлі нүсқасы. Жаһандану процестеріне нақтылы балама жолдар ұсынбай-ақ олар жаһанданудың ішкі өзгермелілігін көрсетеді. Ол ең алдымен жаһандану жүзеге асырылатын үлгілерге қатысты - либералдық (кейде "[[неолиберал]]дық" ұғымы қолданылады) немесе әлеуметтік бағытталған, яғни, "солшыл" (саяси мағынада) үлгі. Жаһандану баламалары, әсіресе, ақпараттық салада аса шиеленіскен: жаһандану жасаған ақпараттың бүкіл халыққа кеңінен ашықтығы (осыған орай, демократия кеңістігінің кеңеюі), әр-түрлі саяси күштер тарапынан ақпаратпен алдап- арбау қаупінің артуы және [[демократия]]лық институттардың кірпияздығын, оның ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын ұйымдастыру нәтижесі. Жаһандану барысында жаңа билік ықпалы полюсін және мемлекеттік билік институттарын құрайтын трансұлттық корпорациялар қарама- қарсылығы қоғам өміріндегі өз орнын жаңаша анықтау қажеттігін туғызады. Жаһандану баламалары жаһандануды басқаруда мемлекет немесе трансұлттық корпорациялар үстемдік етуші күшті таңдауды білдіреді. Жаһандану баламаларының болуы ғаламданушы әлем жағдайында адам үшін оның жағымсыз салдарын азайтып, одан барынша пайда көруге, жаһандану процестеріне өздігінше ықпал етуге мүмкіндік береді.
===ЖаҺандану артықшылықтары мен кемшіліктері===
===Жаһандық ақпараттық кеңістік===
Ғаламдық ақпараттық қоғамның қалыптасу ортасы және негізі. Ғаламдық ақпараттық кеңістікті қалыптастыруда технологиялық түп қазық болып табылатын, ақпараттық қоғам дамып, қызмет ететін қазіргі компьютерлік технологиялардың маңызы зор. Қазіргі компьютерлік технологиялардың дамуында ғаламдық компьютерлік желі Интернеттіңғаламтордың қүрылуықұрылуы аса маңызды кезең болды. [[Интернет желісі]] - бүкіл әлемде бірнеше миллион адамдарды қамтып, біріктіретін біртүтас ақпарат кеңістігі.Ғаламторды Интернетті қолданушылар өте кең көлемдегі ақпараттық қызметтерге қол жеткізе алады: [[баспасөз сайттарын]], [[радио]], [[теледидар]], [[электронды пошта]], [[электрондық коммерция]], [[телеконференциялар]], [[хабарландырулар тақтасын]], [[жаңалықтар топтамасын]], [[чат]]тарды және т.б. көптеген қызмет түрлерін қолдана алады.
===Жаһандық теңсіздік===
===Жаһандануға қарсы қозғалыс===
Жаһандану саясатына трансүлттықтрансұлттық корпорациялар және жетекші державалар бірлестіктерімен жүргізілетін жаңа әлемдік тәртіп орнатуға түбегейлі, үзілді-кесілді қарсы наразылықтың жаңа түрі. Жалпыға ортақ маркетизация түжырымыментұжырымымен неолиберализмді жаһандануға қарсылар өзінің басты идеялық-саяси дүшпаныдұшпаны деп санайды. Жаһандануға қарсылардың пікірінше, нарықтық диктаттың неолибералдық саясаты, өндірістің көптеген үлттық салаларын қүлдырауға әкеледі, үлттық кәсіптер мен қолөнерді жояды, үлттық ауылшар-уашылық мәдениетін күйретеді, елдердің азық-түліктік егемендігіне зиян келтіреді. Жаһандану және [[неолиберализм]] қазіргі [[капитализм идеологиясы]]ның тығыз байланысты түжырымдары ретінде қаралады.Жаһандануға қарсылардың идеологтары - [[П.Бурдье]], [[С.Джордж]], [[Н.Клейн]], [[Д.Бэкон]], [[В.Шива]], [[К.Ллойд]], [[К.Харман]], [[Л.Ларуш]], [[Т.Кларк]] және т.б. Қозғалыстың идеялық және саяси негізін дамытуда анархизм мен анархиялық-синдикализм өкілдері - [[Н. Хомский]], [[Ж. Бове]] көрнекті рөл атқаруда. Жаһандануға қарсы қозғалыс студенттік, кәсіподақтық, қүқық қорғаушылық, экологиялық, фермерлік одақтар, түтынушылар қүқын қорғау қоғамы, ғалымдар қауымдастықтары және т.б. әртүрлі қоғамдық үйымдарды біріктіреді. Онда ақпараттық-үйлестіруші орталықтардың кең желісі жүмыс жасайды, олар өз қызметін Интернет арқылы жүзеге асырады. Олардың ішінде:
#"[[Destroy IMF]]" - Халықаралық валюта қорының жабылуын талап ететін халықаралық үйым;
#"[[Friends of the Earth]]" - желілік экологиялық қауымдастық;
|
