Деконструкция: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш уикилендіру
ш уикилендіру
1-жол:
[[Сурет:Derrida-by-Pablo-Secca.jpg|thumb|right|200px|Жак Деррида]]
'''ДеконструкциялауДеконструкция''' - [[мәтін]]нің нағыз [[мазмұн]]ын, мағынасын ашу үшін мәтіннің құрылымын бұзу.<ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. ISBN 9965-808-82-1</ref>
 
Еуропа ұлы құрлығының философиясы мен әдебиет сыны саласында пайда болған деконструкция ағымы дегеніміз Ж.Деррида қатарлы ойшылдар қалыптастырған және дәріптеген философиялық шығармалар мен ойлардың мәтінін оқып түсіну әдіснамасы. Жалпы айтқанда деконструкциялық оқу дегеніміз мәтін құрылымы мен батыстық даналық мағынасы(Western metaphysical essence)арасындағы айырмашылыққа (тек батыспен ғана шектелмейді) талдау жасау әдісі. Деконструкциялап оқу – мәтінді тек айырым жазушы тарқатқан айқын ақпарат етіп оқу ғана емес, қайта оны мәлім мәдениет және дүниетаным жүйесіндегі қайшылықтардың бейнесі ретінде оқу. Деконструкцияланған мәтін қатар өмір сүріп жатқан көптеген идеяларды жайып салады, олар тіпті әдетте өзара қарама-қайшы болуы да ғажап емес. Бір мәтінді деконструкциялап оқу дәстүрлі оқуғаоқу әдісіне салыстырғанда мәтін бойында тұншықтырылған және ескерілмеген көптеген көзғарас бағыттарын айқындайдыайқындауымен ерекшеленеді.
 
Деконструкция жобалау үлгісі ретінде ХХғ. 80 жылдары дәурендеген болатын. Философиялық қайнары 1967 жылғы жЖ. Дерриданың (Jacque Derrida,1930——2004) тілдегі құрылымдарды сынау негізінде "Деконструкция" теориясын жасауымен байланысты. Оның идеясының негізі құрылым атаулыны жақтырмау, символ шындықты ашуға жеткілікті, әрбір жекені зерттеу бүтіндіктің құрылымын зерттеуден маңызды дегенге саяды. М.Хайдеггер бойынша батыс философиясы тарихы метафизика тарихы. Оның түпнұсқасы "болмыстың" "осындалығына" негізделген. М.Хайдеггердің бұл ұғымын Ж.Деррида "осындағы метафизика" деп атады. Осындағы метафизиканың мағынасы: бүкіл әлемнің артында түп негіз ретіндегі ереже бар, орталық сөз мәтіні бар, ортақ қозғатушы күш бар, жасырын Тәңірі, құдірет бар. Бұл ақырғы, шынайы, бірінші нәрсе біртекті Логосты(logos) құрастырады. Барша адам мен зат логос есігінің алдында тұрып, логостың айналым логикасына бойұсынады. Ал, логос мәңгілік, ол Жаратушының заңымен тең, Логосқа қарсы келу сандырақ пен сұрқиялыққа беттеу деген сөз.
[[Сурет:Derrida-by-Pablo-Secca.jpg|thumb|right|200px|Жак Деррида]]
Деконструкция жобалау үлгісі ретінде ХХғ. 80 жылдары дәурендеген. Философиялық қайнары 1967 жылғы ж. Дерриданың (Jacque Derrida,1930——2004) тілдегі құрылымдарды сынау негізінде "Деконструкция" теориясын жасауымен байланысты. Оның идеясының негізі құрылым атаулыны жақтырмау, символ шындықты ашуға жеткілікті, әрбір жекені зерттеу бүтіндіктің құрылымын зерттеуден маңызды дегенге саяды. М.Хайдеггер бойынша батыс философиясы тарихы метафизика тарихы. Оның түпнұсқасы "болмыстың" "осындалығына" негізделген. М.Хайдеггердің бұл ұғымын Ж.Деррида "осындағы метафизика" деп атады. Осындағы метафизиканың мағынасы: бүкіл әлемнің артында түп негіз ретіндегі ереже бар, орталық сөз мәтіні бар, ортақ қозғатушы күш бар, жасырын Тәңірі, құдірет бар. Бұл ақырғы, шынайы, бірінші нәрсе біртекті Логосты(logos) құрастырады. Барша адам мен зат логос есігінің алдында тұрып, логостың айналым логикасына бойұсынады. Ал, логос мәңгілік, ол Жаратушының заңымен тең, Логосқа қарсы келу сандырақ пен сұрқиялыққа беттеу деген сөз.
 
Деррида және оның деконструкция ілімі дәл осы логоцентризм дәстүріне қарсы тұрды! Яғни Деконструкция ағымындағылар қазіргі тармақ-тармаққа бөлінген тәртіп атаулыны бұзуды өз міндеті етті. Бұл тәртіп тек қоғамдық тәртіп, неке тәртібі, этика тәртібі ғана емес, адамдардың жеке санасындағы тәртіптер, мысалы жасампаздық әдеті, қабылдау салты, ойлау әдеті, ішкі жан дүниесіндегі мәдениетке ынталандырған дерексіз сезімдер мен коллектив санасыздық, тіпті ол ұлттық мінездегі ережелер болуы мүмкін. Деконструкция тәртіпті шағуды және тіпті де жақсы тәртіп құруды көздейді.