Ағылшын тілі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Removing Link GA template (handled by wikidata)
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Infobox Language
| name= АғылшынІңліс тілі
| nativename= English language
| pronunciation= English /ˈɪŋglɪʃ/
| states=<!--Please keep this list short and concise.-->[[АустралияАуыстұралиа]], [[КанадаҚанада]], [[ҮндістанҮндісұтан]], [[ИрландияИрланды]], [[ЯмайкаЖамайқы]], [[КенияКение]], [[ЛиберияЛиберие]], [[МалайзияМалайсиа]], [[Жаңа ЗеландияЗиланды]], [[НигерияНигерие]], [[Филиппин]], [[Оңтүстік АфрикаӘфүрік РеспубликасыЖімкүріеті]], [[Сингапур]], [[Құрама Патшалық]], [[АҚШ]], т.б. елдер
| speakers=1-ші тілі: 380 млн<br />2-ші тілі: 600 млн<br />Оқушылар: 1 млрд астам
| rank= 2-4 (ана тілі) <br /> 1 (барлығы)
| familycolor=ҮндіеуропалықҮндіаурыплық
| fam2=[[ГерманДөйші тілдері|ГерманДөйші]]
| fam3=[[Батыс германдөйші тілдері|Батыс германдөйші]]
| fam4=[[АнглоІң-ФризФүріз тілдері]]
| fam5=[[АнгликалықІң тілдер|АнгликалықІң]]
| script=[[Латын әліппесі|Латын]]
| nation='''''Көп қолданатын'':''' [[Антигуа және Барбуда]], [[Барбадос]], [[Белиз]], [[Ботсвана]], [[Бруней]], [[ДоминиканДоминиқан Республикасы]], [[Гамбия]], [[Гренада]], [[Гвинея]], [[Ямайка]], [[Либерия]], [[Багам аралдары]], [[Құрама Патшалық]] ''(de facto)'', [[Америка Құрама Штаты]] ''(de facto)'', [[Аустралия]] ''(de facto)'' <br />'''''Қолданады'':''' [[Камерун]], [[Канада]], [[Гонг-Конг]], [[Үндістан]], [[Ирландия Республикасы|Ирландия]], [[Кения]], [[Кирибати]], [[Косово]], [[Лесото]], [[Малайзия]], [[Мальта]], [[Жаңа Зеландия]] ''(de facto)'', [[Пәкістан]], [[Филиппин]], [[Сингапур]] ''(de facto)'', [[Оңтүстік Африка Республикасы]], [[Зимбабве]]
| iso1=en|iso2=eng|iso3=eng|map=[[Сурет:Anglospeak(800px).png|center|300px]]<center><small>Қою көк түспен ағылшын тілі басым тіл болып табылатын әлем елдері, штаттар мен провинциялар көрсетілген; ағылшын тілі ресми тіл, бірақ басым тіл емес елдер, штаттар және провинциялар ашық көк түспен көрсетілген. </center></small>
}}
'''АғылшынІңліс тілі''' ({{lang-en|English language}}) — [[Үндіеуропа тілдері]] жанұясының батыс [[герман тілдері|герман тобына]] жататын тіл.
Герман тобына ағылшын тілінен басқа [[неміс тілі|неміс]], [[норвег тілі|норвег]], [[швед тілі|швед]], [[нидерланд тілі|нидерланд]] т.б. тілдері жатады. Ағылшын тілі ежелгі тіл болып есептеледі, ол қазіргі [[Ұлыбритания]] аумағын ежелде басып алған [[Англосаксондар]]дың тілі, бірақ жауланған [[кельттер]]дің тілдері де әсерін тигізген.
 
АғылшынІңліс тілі — [[халықаралыққалықаралық тіл]]. Әлемдегі ең көп тараған, әрі қытай тілінен кейінгі халық саны бойынша ең көп пайдаланатын тіл. Ағылшын тілі [[Ұлыбритания]], [[Америка Құрама Штаттары]], [[Жаңа Зеландия]], [[Аустралия]] және басқа елдерде [[ана тілі]] болып есептеледі. Одан басқа көптеген мемлекеттерде ресми тілі болып саналады.
 
АғылшынІңліс тілі — [[БҰҰ]]-ның алты тілінің бірі болып саналады.
АғылшынІңліс тілі — [[дүние жүзі]]не ең кең таралған тіл. [[Үндіеуропа тілдері]]нің батыс [[герман тілдері]]не жатады. А. т. құрылымы жағынан флективтіфүлектіфті. [[Ұлыбритания]], [[АҚШ]], [[Аустралия]], [[Жаңа Зеландия|Жаңа Зеландияның]] мемлекеттік тілі болып табылады. [[Канада]]да ([[француз тілі]]мен қатар), [[Ирландия]]да (ирланд тілімен қатар) мемлекеттік қос тілдің бірі. [[БҰҰ]]-да қабылданған ресми алты тілдің негізгісі. Алты құрлыққа кең тараған бұл тілде қазір 400 млн-нан астам [[адам]] сөйлейді. [[ҚазақстанҚазақтан]]да да 20-ғ-дың 50-жылдарынан бастап [[Абылай хан]] атынд. Қазақ мемлекеттік халықаралыққалықаралық қатынастар және әлем тілдері ун-тінде, өзге де жоғары және орта оқу орындарында АғылшынІңліс тілі оқытылып мамандар дайындалды. Жеке пән түрінде мектеп бағдарламаларына енгізілді. А.т-нің түп-төркіні 5-6 ғ-да құрлықтан [[БританБұрит]] аралына қоныс аударған англ, сакс, ют тайпалары мен аралдағы байырғы кельт (бриттер) тайпаларының тілі болып саналады. А.т-нің даму тарихы ежелгі ағылшындық (7-11 ғ.), орта (12-15 ғ.) және жаңа (15 ғ-дан бері) дәуір болып үш кезеңге бөлінеді. А.т-дегі жазба ескерткіштер 7-8 ғ-дан белгілі. Ол уақытта ағылшындар руна жазуын пайдаланып, тасқа, ағашқа, сүйекке ойып жазған. 6-7 ғ-да ағылшындар арасында христиан дінінің таралуына байланысты [[Руналық жазу|руна]] жазуы қолданыстан шығып, латын әліпбиі қолданыла бастады. [[Ағылшындар]] [[латын әліпбиі]]н ілгері дамытып, оған W, J және V әріптерін қосты. 1066 ж. Англияны нормандар басып алды да, мемл. тіл — [[француз тілі]] болып, Ағылшын тілі қарапайым халықтың сөйлеу тілі есебінде сақталды. 1476 ж. Англияда ағылшын тілінде кітап басып шығару басталды. Бұл жағдай Лондон диалектісі негізінде ағылшынның жазба әдеби тілін қалыптастырды.
Ағылшын тілі британдық және американдық болып екі түрге бөлінеді. Британдық Ағылшын тілі өз ішінде шотландиялық, солтүстік, батыс, шығыс, оңтүстік диалектілерге жіктеледі. 7-11 ғ-да англо-саксон тілінде 4 [[диалект]] болған: нартумбриялық, мерсиялық, уэссек және кент.
Ағылшын тілінің басты ерекшеліктері: а) [[фонетика]] жүйесінде дыбыстарының көпшілігі біресе созылыңқы, біресе қысқа айтылады. Осыған орай, Ағылшын тілінде сөз мағынасы бірсыдырғы өзгеріске түсуі мүмкін; б) морфол. саласындағы өзгешелік: [[сын есім]] мен сан есімнің барлық жалғаулары, яғни [[септік жалғау|септіктері,]] сондай-ақ, [[зат есім]] мен [[етістік]] аффикстерінің көбі бұл күнде тарихи өзгерістерге түскен. Соған орай, Ағылшын тілінде сөз бен сөзді байланыстыратын предлогтар, артикльдер, сондай-ақ көмекші етістік сияқты жаңа тұлғалар, формалар ([[морфема]]лар) пайда болған. Ағылшын тілінің жазу ережелері мен сөздердің айтылуында айырмашылықтар бар. Орфографиялық ережелер бойынша бұрынғы және қазіргі ағылшын тіліндегі дыбыстардың өзгерістері жазуда қатаң сақталады.<ref name="source1">“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 - том</ref>