Уикипедия

Деконструкция: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
12-жол:
Йель университетінің сыншылдық бағытының мүшесі Г.Миллер былай деген болатын: "Деконструкция сөзін жұртшылық бейне әкесінің сағатын бөлшектеп тастаған баладай мәлім бүтіндікті өзара байланысы жоқ, қайта құрастырылмайтын бөлектерге бөлу деп түсінеді. Бірақ деконструкция масылдық емес, қарсылық. Ол батыстың метафизика дәстүрін қайта жасалмайтындай етіп бүлдірумен шұғылданады".
 
[[Жак Деррида]] өзінің '''《«Хат және өзгешелік》», 《«Дауыс және құбылыс》» және《 «Грамматология жөнінде》'''» деген үш кітабы арқылы деконструкцияны орнықтырды. Ол әсіресе адамзаттың ақпарат таситын құралы - тілді қайта таразылады. Деррида адамның "әрдайым қатысушы" екендігін уәж етіп, жазу мен оқудың арасындағы айырмашылық мәңгі сақталады деп есептеді. "Осындағылық" деген логикалық ой қисынын жойып, белгі-таңбалар бүтіндігін бөліп, қаратылым (ұғымның неге қаратылуы) мен қаралымды (адам ұғым арқылы нені қарастырды) бірлестіру үшін "өзгешелену" ұғымына айырықша мағыналар қосты.
 
== Тарихи астары ==
[[Сурет:Text.JPG|thumb|right|400px|Мәтін]]
 
19ғ19 ғ. соңында Ф.[[Ницше]] "Жаратушының өлімі" туралы тосын ой жариялап, "құндылық атаулыны қайта таразыдан өткізу" талабын ұсынды. Оның дәстүрлі жолға керілігі батыс қоғамында ұзыннан ұзақ жаңғырық пайда қылды. Ақылға сенбейтін, дәстүрді төңкергісі келетін Ницше философиясы Деконструкция философиясының маңызды қайнары болды. Бұдан басқа Хайдеггердің Болмыс теориясы да, сосын Гуссерльдің феноменологиясы да Деконструкция ілімін ауыздандырған теориялар.
 
1968ж1968 ж. белсенді студенттер қозғалысы капиталистік Еуропа мен Америкада жандана бастады. Франциядағы қарсылық қозғалысы "Май Бұрқасыны" деген атпен белгілі. Дегенмен ол тез тиылды. Содан кейінгі жылдары аталған саяси құштарлық біртіндеп өмір мен қоғамды тіпті де терең қабатта талдап "сөгу" даналығына ұласты. Батыс қоғамы өзінің тілі, сенімі, құрылымы, түзімі, ғылыми жүйесі мен билік торы қатарлы қалыптасқан, дамыған жүйесінен бас тартпайтыны белгілі болатын. Деконструкция қозғалысы сондай жағдайда басталған қарсылық түрі.
 
Метафизикаға, логоцентризмге қарсы тұрып, тұйықталған жүйені ыдырату үшін деконструкция ағымы субъекттің жоғалуын, мағынаның өзгешеленуін, еркіндіктің бағытталуын дәріптеді. Былайша айтқанда, олар тіл мен ойдың еркін ойынын дәріптеп, тіпті бұл еркіндік бір түрлі "кісен таққан би болса да мейлі" деген ұстанымға келісті. Олардың қарсылық, керілік табиғатына орай деконструкция ағымы өз-өзіне қайшы ағым болды. Дерриданың айтуы бойынша, деконструкция мәлім бір "осындағы" орнықтылықты емес, "із" салуды көрсетеді. Ол шектеусіз, пішінсіз, белгісіз, барлық жерді, баршаны кернеген. Деконструкция өзінің анықтамасын өзі жеміріп тастайтын жеміру идеясы. Деконструкцияның екі негізгі ерекшелігі оның ашықтығы мен шектеусіздігі. Бір сөздің құрылымын сөгіп деконструкциялау, бір ұғым, бір дәстүрлі сенім ережесінің ішкі мәнін аршу оның барлық философиялық қырын жайып салуға апарады.
61-жол:
Дерриданың ойынша, деконструкция талдау жасау емес, сынау теориясы да емес, оны дәстүрлі қалып бойынша философиялық түсінуге келмейді. Бұл түрдегі теріс мағынадағы деконструкциядан Дерриданың дәстүрлі философиялық ұғымдарды тықпалаудан сақтану сергектігене талпынатынын байқаймыз. Әрине, бұл деконструкция анализге, сынға, түрлі әдіс-амалдарға еш қатысы жоқ дегендік емес, қайта бұл тек аталған әдістерден белгілі қашықтықта тұруға тырысу деуге болады. Дерриданың мақсаты кейбір Гуссерльдің фенемонологиялық Редукция іліміне ұқсап кететін бөліктерді өшіру болғаны анық. Әрине, Дериданың терістеумен шектелуін апофатизм (терістеу теологиясы) деп те атайтындар бар.<br />
Бұдан басқа айтылатын сындар:<br />
* Қолдануға жарамсыздығы;
* Түсініксіздігі;
* Қатаңдық пен мөлдірліктің кемдігі;
* Саяси мағынадағы сын;
* Деконструкцияны нигилизм, релятивизм бағытының жаңа шапан киген түрі деп айыптау.
 
== БАҚ-тағы деконструкция ==
76-жол:
'''Мәтіндерді өзара деконструкцилау''' – өзін жарқырату, өзін қайта таразылау, өзін терістеу арқылы деконструкция мақсатына жету. Бұл енді арнайы мақсаттарда қолданылады.
 
'''Оның өзгешелігі''' - егер модернизмдік кезең сын дегеніміз дәстүрді құлату, жою, күйрету кұралы болса, Деконструкция сынаса да сын объектісін жоюға тырыспайды. Керісінше, оның бүге-шігесіне жетіп, кайта тірілтуге бейім болады. Әрине, тірілткенде, ол шартты түрде тірілтеді. Бірақ постструктурализмнің ең үлкен жеңісі - ойлау процесінің шарттылығын ұғыну, метафизикадан бас тарту.<ref>Culler, Jonathan. ''On Deconstruction: Theory and Criticism after Structuralism''. ISBN 0-8014-1322-2</ref><ref>Derrida, Jacques, [http://lucy.ukc.ac.uk/Simulate/Derrida_deconstruction.html "Letter to A Japanese Friend,"] ''Derrida and Differance'', ed. David Wood & Robert Bernasconi, Warwick: Parousia Press 1985, p. 1.</ref><ref>Derrida, Jacques, ''Of Grammatology''. Trans. Gayatri Chakravorty Spivak. ISBN 0-8018-5830-5</ref><ref>Derrida, Jacques, ''Positions''. Trans. Alan Bass. Chicago: U. of Chicago Press, 1981. ISBN 0-226-14331-7</ref><ref>Derrida, Jacques. ''Speech and Phenomena and Other Essays on Husserl's Theory of Signs''. Trans. David B. Allison. Evanston: Northwestern U.P., 1973. ISBN 0-8101-0590-X</ref><ref>Eagleton, Terry. ''Literary Theory: An Introduction''. ISBN 0-8166-1251-X</ref><ref>Ellis, John M. (1989). ''Against Deconstruction'' Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-06754-6</ref><ref>Johnson, Barbara, ''The Critical Difference'' (1981)</ref><ref>Moynihan, Robert, ''Recent Imagining: Interviews with Harold Bloom, Geoffrey Hartmen, Paul DeMan, J. Hillis Miller'' (Shoe String Press 1986). ISBN 0-208-02120-5</ref><ref>Rorty, Richard, "From Formalism to Poststructuralism", in ''The Cambridge History of Literary Criticism'', Vol.8, Cambridge University Press, 1995</ref>
 
=== Деконструкциялық құрылыс ===
88-жол:
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
* Culler, Jonathan. ''On Deconstruction: Theory and Criticism after Structuralism''. ISBN 0-8014-1322-2
* Derrida, Jacques, [http://lucy.ukc.ac.uk/Simulate/Derrida_deconstruction.html "Letter to A Japanese Friend,"] ''Derrida and Differance'', ed. David Wood & Robert Bernasconi, Warwick: Parousia Press 1985, p. 1.
* Derrida, Jacques, ''Of Grammatology''. Trans. Gayatri Chakravorty Spivak. ISBN 0-8018-5830-5
* Derrida, Jacques, ''Positions''. Trans. Alan Bass. Chicago: U. of Chicago Press, 1981. ISBN 0-226-14331-7
* Derrida, Jacques. ''Speech and Phenomena and Other Essays on Husserl's Theory of Signs''. Trans. David B. Allison. Evanston: Northwestern U.P., 1973. ISBN 0-8101-0590-X
* Eagleton, Terry. ''Literary Theory: An Introduction''. ISBN 0-8166-1251-X
* Ellis, John M. (1989). ''Against Deconstruction'' Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-06754-6
* Johnson, Barbara, ''The Critical Difference'' (1981).
* Moynihan, Robert, ''Recent Imagining: Interviews with Harold Bloom, Geoffrey Hartmen, Paul DeMan, J. Hillis Miller'' (Shoe String Press 1986). ISBN 0-208-02120-5.
* Rorty, Richard, "From Formalism to Poststructuralism", in ''The Cambridge History of Literary Criticism'', Vol.8, Cambridge University Press, 1995.
 
[[Санат:Деконструкция]]
 
[[Санат:ФилософияПостмодернизм]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Деконструкция» бетінен алынған